58401 IMG 79 (9)

292 • Perifetes

-> Helena i -> Klitajmestra, oraz Leukippid, do których zaliczają się: Fojbe i Hilajra, —> Penelopa oraz —» Linkeus i -> Idas. Inna wersja mitu głosi, że ojcem P. był Kynortas, łączy go ona z rodem Lakedajmona (-»Sparta), a więc z —> Zeusem i -» Tajgete. Zdarza się też, iż w miejsce P. pojawia się -> Ojbalos.² Imię to nosił również Tebańczyk, woźnica Menojkeusa, który zabił w Onchestos króla Mi-nyów, Klymenosa, co doprowadziło do wojny między Te-bańczykami a Minyami.

Perifetes, syn -> Posejdona (lub -> Hefajstosa) i —> Antiklei. Jeden z rozbójników odznaczających się olbrzymim wzrostem. Grasował w -> Epidaurze. Zwano go Pałkarzem ('Ko-rynetes'), gdyż za pomocą maczugi z brązu zabijał podróżnych, którzy się tam pojawiali. Zabił go —> Tezeusz w czasie swojej podróży do Aten; zabrał mu maczugę i powędrował dalej (tzw. pierwsza praca —»herosa).

Periklymenos, ¹ syn króla Pylos —> Neleusa i —» Chloris. -» Posejdon obdarował go umiejętnością zmieniania się w Iwa, węża i pszczołę. Walczył z -» Heraklesem, zginął w pojedynku, zabity dłonią przez -»herosa.² Imię to nosił także syn Posejdona (patrz wyprawa —> siedmiu przeciw Tebom).

Perse (gr. Perseis), córka -> tytana -»Okeanosa i —> Tethys. Była żoną -> Heliosa, matką -> Ajetesa (późniejszego króla -> Kolchidy) i czarodziejki —> Kirke. Patrz także Pazyfae.

Persefona, -» Kora (rz. -> Prozerpina), córka -> Zeusa i bogini -» Demeter, małżonka -> Hadesa. Gdy pewnego razu R zbierała kwiaty na sycylijskiej łące, ziemia rozstąpiła się i Hades porwał ją do swego królestwa, gdzie została jego małżonką. Demeter uprosiła Zeusa, aby rozkazał córce wrócić do matki. Żegnając się, Hades dat jej jabłko granatu, z którego P. zjadła kilka ziaren. Fakt ten związał ją nieodwracalnie z Krainą Zmarłych. Odtąd corocznie przebywała kilka miesięcy z matką na Ziemi i kilka miesięcy w Podziemiu przy boku męża. Powroty jej i odejścia zauważalne były dla ludzi, gdyż wiosną, w chwili jej powrotu do matki, przyroda budziła się do życia, jesienią zaś, z chwilą jej powrotu do małżonka, życie zamierało. Niekiedy przedstawiano P., wraz z matką, jako młodą i piękną dziewczynę. Najczęściej jednak przedstawiano ją jako władczynię Podziemia, siedzącą na tronie obok Hadesa. Na głowie miała wieniec z —»narcyzów (bądź wieniec laurowy), w ręku zaś pęk maków albo —> róg obfitości. Atrybutami jej były. kłosy, maki, narcyzy i jabłko granatu. Pierwotnie czczono P. wspólnie z jej matką, Demeter. Tym

Hado*

I Persefona

Persefona * 293

dwóm boginiom dedykowano misterium eleuzyńskie. Początkowo było to święto rolnicze, dopiero później przekształciło się w tajemnicze obrzędy dostępne jedynie dla wybranych uczestników, którzy badali tajemnicę ludzkiego życia. Poza —»Eleusis czczono R osobno, z czasem zaczęto ją utożsamiać z -> Hekate, -»Kybele, -> Gają, a nawet —> Izydą. Warto odnotować, że w Atenach była czczona jako Bazyleja (‘królowa zaświatów’). W Rzymie zbudowano Prozerpinie i jej mężowi —> Plutonowi (bądź —> Disowi) podziemny ołtarz na Polu Marsowym. • Wizerunek R, surowej władczyni zaświatów albo pięknej młodej dziewczyny, pozostał na malowidłach wazowych, reliefach, np. relief Demeter, Persefona iTryptolemos (V w. p.n.e.) został odnaleziony w Eleusis w Attyce. W czasach nowożytnych Porwanie Prozerpiny (ok. 1516) namalował A. Durer (Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork), a także RR Rubens (1636-1638, Museo del Prado, Madryt). Rzeźbę Pluto porywający Prozerpinę (1622) wykonał L. Bernini (Galleria Borghese, Rzym). Mitologiczny epos Porwanie Prozerpiny (IV w.) napisał Klaudiusz Klaudianus. Temat porwania R podejmowało wielu wybitnych poetów: J.W. Goethe, F. Schiller, A.S. Puszkin; spośród polskich autorów: M. Jastrun, W jesiennym stońcu Persefona (1944), J.S. Sito, Siedem sonetów do Persefony (1960) oraz J. Iwaszkiewicz, Powrót Prozerpiny (1942). Z kompozycji muzycznych należy wymienić operę Prozerpina porwana (1630) C. Monteverdiego, libretto: G. Strozzi, oraz utwór