59735 Rozdział Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynnosci9

aby światło górne było zgaszone. Jeżeli jest to konieczne, należy zapewnie oświetlenie nocne przypodłogowe. Pielęgniarka dyżurująca w nocy nie powinna używać butów o drewnianych podeszwach, gdyż hałas wybudza pacjenta. Czynności wykonywane podczas dyżurów nocnych powinny być ograniczone tylko do koniecznych. Niedopuszczalne jest zbyt wczesne budzenie pacjentów do pomiaru temperatury czy pobrania materiału do badania (krew, mocz). Pielęgniarka powinna także zwrócić uwagę, czy praca personelu pomocniczego nie zakłóca snu pacjentom. W przy padku osób w podeszłym wieku ważne jest zapewnienie odpowiednich form aktywności fizycznej i psychicznej w ciągu dnia, gdyż często u ludzi w tym wieku podsypianie w ciągu dnia powoduje bezsenność w nocy.

Pielęgniarka często uczestniczy w minimalizowaniu objawów zakłócających sen:

• podaje leki przeciwbólowe na zlecenie lekarza,

• stosuje rozmowę odwracającą uwagę pacjenta,

• w duszności zasypianie ułatwia ułożenie pacjenta w wysokiej pozycji.

Kiedy pacjent gorączkuje, zasypianiu sprzyja podanie leków przeciwgorączkowych, a ulgę przynosi chłodna kąpiel, zmiana bielizny osobistej i pościelowej. Jeżeli zasypianie zakłóca uczucie świądu, pomaga kąpiel w zakwaszonej wodzie, zastosowanie płynnego pudru. Jeżeli sen uniemożliwia uczucie lęku, niepokoju, ważne jest wyjaśnienie jego powodu. W sytuacji uczucia uporczywego i częstego parcia na mocz i stolec oprócz leczenia przyczynowego można doraźnie zastosować pampersy.

11.5.2

Stwarzanie warunków do wypoczynku i aktywności

Wypoczynek można podzielić na czynny i bierny. Wypoczynek czynny polega na zmianie czynności, która doprowadziła do zmęczenia, na inną, prowadzącą do odprężenia. Stwierdzono, że przywrócenie zdolności do pracy mięśni wyczerpanych obciążeniem jest pełniejsze i następuje szybciej, jeżeli w okresie następującego po pracy wypoczynku obciążymy pracą inne grupy mięśni, poprzednio bezczynne. Zajęcia wykonywane w ramach wypoczynku czynnego powinny uaktywnić inne grupy mięśni i inne ośrodki mózgowe niż praca zawodowa.

Człowiek, który zajmuje się czytaniem, powinien zmienić swoją pracę na pisanie bądź zmienić charakter czytania i zamiast literatury fachowej poczytać beletrystykę. Polecane też są spacery, uprawianie turystyki, sportu.

Wypoczynek bierny to wyłączenie wszelkiej aktywności.

Szczególną odmianą wypoczynku czynnego są ćwiczenia relaksucyjno-koncen-tracyjne typu joga, zen, trening autogenny. Pozwalają one na odprężenie psychiczne i fizyczne w krótkim czasie. Aby były skuteczne, muszą być praktykowane systematycznie.

Pielęgniarka opiekująca się pacjentami przebywąjącymi w szpitalu lub innym zakładzie opieki powinna stwarzać im warunki do wy poczynku czynnego i biernego. Powinna przy tym rozumieć, że sen nie może być jedyną formą wypoczynku. Należy wskazać pacjentowi, jak można wypoczywać — możliwość czytania gazet, książek, oglądanie telewizji, krótkie spacery, robótki ręczne. Na oddziałach psychiatrycznych istnieją różne pracownie dla pacjentów (artystyczne, muzyczne), w domach pomocy społecznej należy organizować pacjentom wypoczynek czynny, zachęcać do niego, ukazywać korzyści dla zdrowia, przeznaczyć także pewien czas na wypoczynek bierny.

Zapewnienie aktywności i sprawności ruchowej

Pozbawienie wysiłku fizycznego powoduje zmniejszenie odporności organizmu, a zatem zwiększa podatność głównie na choroby układu krążenia, układu oddechowego, otyłość oraz nerwice. W okresie dzieciństwa i młodości aktywność ruchowa jest dla organizmu bodźcem rozwojowym, kształtuje prawidłową postawę ciała, układ mięśniowy, uelastycznia stawy. Osobom dorosłym aktywność ruchowa podtrzymuje sprawność organizmu oraz zapobiega skutkom jednostronnych obciążeń pracy zawodowej. Stanowi ważny element w profilaktyce stresu i jego niepożądanych następstw dla organizmu człowieka. Zapobiega zmęczeniu i wpływa relaksująco na stan psychiczny.

Osobom starszym umożliwia zachowanie sprawności fizycznej i psychicznej do późnych lat życia. Siedzący, pozbawiony ruchu tryb życia ma bardzo negatywny wpływ na wydolność organizmu.

Ruch i praca są czynnikami, które rozwijają i kształtują narządy, a zwłaszcza narząd ruchu.

• Ruch wpływa na zakres ruchów w stawach, utrzymuje pełny zakres ruchu, kształtuje powierzchnie stawowe, warunkuje elastyczność i sprężystość wię-zadeł i torebek stawowych. Dzięki ćwiczeniom fizycznym utrzymuje się stan uwapnienia w kościach oraz nie dochodzi do zaburzeń uktwienia i bolcsno-ści układu kostnego.

• Ćwiczenia fizyczne wpływają na wzrost masy i siły mięśniowej. Utrzymanie zdolności skurczowej i rozkurczowej mięśni zapewnia prawidłowe ukrwicnie na obwodzie i odpływ chłonki do naczyń chłonnych. Dopływ krwi tętniczej zaopatruje mięśnie w tlen i glikogen, usuwa zaś produkt zmęczenia mięśni, kwas mlekowy.

• Ćwiczenia, ruch i praca dostosowane do stanu pacjenta zwiększają wydolność i sprawność układu krążenia. Wpływają na wydolność obwodowego układu krążenia. Mają wpływ na obniżenie stężenia lipidów, obniżają ciśnienie tętnicze krwi.

• Ćwiczenia fizyczne wpływają na czynność oddechową, uelastyczniają mięśnie oddechowe i tkankę płucną. Zwiększają wydolność oddechową, tym samym dostarczają organizmowi więcej tlenu; wpływa to na sprawność fizyczną pacjenta.

• Ruch i ćwiczenia fizyczne spełniają rolę czynnika pobudzającego ośrodkowy układ nerwowy. Rozwijają pamięć ruchową i szybkość, łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne. Zmniejszają napięcie nerwowe i łagodzą skutki stresu. Mają wpływ na koordynację ruchową człowieka oraz zapewniają utrzymanie równowagi i postawy ciała.

• Ćwiczenia fizyczne oddziałują na cały organizm. Wpływają na funkcję narządów trawiennych, wątroby, trzustki i nerek. Aktywność zapobiega zaparciom i zaleganiu moczu.

823