W listopadzie 43 r. specjalna ustawa Zgromadzenia Ludowego w Rzjnut zatwierdziła nadzwyczajne pełnomocnictwa Antoniusza, Oktawiana i Lepiduia, mieli oni być triumwirami do zaprowadzenia porządku w państwie Hrtnvi nipublicae canstituendae). Pierwszym aktem ustalającym „porządek” było ogfe. •zenie przez trium wirów Ust proskrypcyjnych. Proskrypcju objęły około 300 te-natorów i 2000 ekwitów. Wśród ofiar znalazł się Cycero jako zaciekły wty Antoniusza i cezaryzmu. Obiecywano wielkie nagrody tym, którzy przyczynią ią do ujęcia pros kry bowanych. Ich niewolnicy, którzy zadenuncjowali swych penów, uzyskiwali wolność i nagrody pieniężne. Pod pretekstem ścigania prosluy. bowanych grasowały w Italii bandy rozmaitych awanturników; nikt nie bjł pewien swojego żyda i mienia.
Tymczasem triumwirowie z armią udali się do MacedonU. Do decydujące) bitwy z obrońcami republiki doszło w 42 r. p.n.e. pod FUippi; w wyniku dwudniowych walk zwycięstwo ostatecznie odnieśli cezarianie. Marek Brutus i Kaajust Longinus popełnili samobójstwo. Triumwirowie podzielili się całym Imperium oddając prowincje zachodnie Oktawianowi, wschodnie - Antoniuszowi, Afrykę zaś - Lepidusowi. Oktawian miał dopilnować rozdziału ziemi dla weteranów w Italii.
Zgoda triumwirów nie trwała długo. Musieli oni wprawdzie połączyć swe siły do walki z Sekstusem Pompejuszem (synem „Wielkiego" Pompej usta), który
Oktawian w młodo**
utworzył potężne państwo na Sycylii. Zwycięstwo nad Pompąjuszem powiększyło obszar objęty władzą Oktawiana, odebrał on równio* Afrykę Lepidusowi. Było już tylko dwóch władców Imperium, ostateczna rozgrywka musiała dokonać się między nimi. Oktawian umocnił się na Zachodzie i panując w samej Italii wykorzystał sprytnie nastroje patriotyczne, podkrcśląjąc swój związek a tradycją rzym-sko-italską. Tymczasem Antoniusz starał się wzmocnić Wschód riymski przez tworzenie państw klientelnych, zależnych de facto od Rzymu. Na ich estolń osadzał władców nie związanych z miejscową tradycją, a przez to hardziej uległych wobec Rzymu. Taki charakter miała np. Judea nądzona przez Heroda Wielkiego (ldumejczyka nie uznanego przez Żydów za prawdziwego króla*. M. Antoniusz musiał podjąć wojnę z Partami, która nie przyniosła mu sukcesów. Dla realizacji tych planów oparciem było dla niego państwo Ptolemeuszów i jego ostatnia władczyni, Kleopatra. Jąj małżeństwo z Antoniuszem i przesianie przez niego listu rozwodowego dotychczasowej żonie, Oktawii, siostrze Oktawiana, doprowadziło do jawnego zerwania między triumwirami. Oktawian nakłonił westalki do wydania mu testamentu Antoniusza. Jego ogłoszenie (Antoniusz zapisywał prowincje wschodnie Rzymu dzieciom swoim i Kleopatry, uznawał Cezariona, syna Cezara i Kleopatry) rozbudziło nastroje patriotyczne wSród społeczeństwa rzymskiego. Wypowiedziano wojnę Kleopatrze, a w istocie Antoniuszowi.
Decydująca bitwa rozegrała się w 31 r. p.n.e. na morzu, koło przylądka Akcjom w zachodniej Grecji. Siłami Oktawiana kierował jego bliski przyjaciel i doświadczony wódz, Marek Wipsanlusz Agryppa. Odniósł on decydujące zwycięstwo dzięki zastosowaniu liburnijskich okrętów, Antoniusz i Kleopatra uszli do Aleksandrii Gdy Oktawian w ślad za nimi wkroczył do Egiptu, Antoniusz, a następnie Kleopatra popełnili samobójstwo. Ostatnie państwo hellenistyczne, Egipt Ptolemeuszów, przeszło pod panowanie rzymskie w 30 r. p.n.e.
499