63303 Picture8 (2)

100

samolotów, samochodów, płyt pancernych. Towarzyszy rudom żelaza; znaczne ilości wanadu gromadzone są w niektórych organizmach zwierząt morskich. Tworzy związki głównie na +5 stopniu utlenienia.

Chrom

Chrom (Cr) jest srebrzystym, twardym metalem, odpornym na działanie czynników korodujących. Stosowany jest jako składnik stopów, np. w stali chromowej, w stalach nierdzewnych. Najwięcej chromu zużywa przemysł metalurgiczny i galwanizernie. Duże zastosowanie w praktyce znajdują związki chromu, np. CrCb (bezwodnik kwasu chromowego), dwuchromian potasu K>Cr₂0₇ (pomarańczowy), chromian potasu KiCrO., (żółty), siarczan chromu (III) Cr₂(S04)v Stosowany jest w garbarstwie i w analizie chemicznej. Wodorotlenek chromu (III) Cr(OH)3 ma właściwości amfoteryczne. Tworzy głównie związki na stopniach utlenienia +3 i +6. Barwa związków chromu zależy od jego wartościowości. Tlenek CrO jest czarny, CT2O3 zielony, a Cr0₃ ma barwę ciemnoczerwoną.

Molibden

Molibden (Mo) jest srebrzystym metalem, nie występującym w stanie wolnym. Największe znaczenie ma ruda molibdenit MoS₂, z wyglądu bardzo podobny do grafitu. Molibden stosowany jest do otrzymywania stali molibdenowej (bardzo twardej) oraz stali szlachetnych. Wyrabia się z niego m.in. narzędzia szybkotnące. Jest katalizatorem wielu reakcji węglowodorów, krakingu, odwo-dornienia, izomeryzacji. Tworzy głównie związki na +6 stopniu utlenienia, np. kwas molibdenowy H₂MoO,|.

Wolfram

Wolfram (W) jest srebrzystym metalem o bardzo wysokiej temperaturze topnienia. Podobnie jak chrom może tworzyć związki na stopniu utlenienia od +2 do +6. Jest stosowany do otrzymywania stali wolframowej szybkotnących, bardzo twardych oraz stali wysokogatunkowych. Z węglem tworzy węglik wolframu, który w spieku z kobaltem daje „widia”-twarde jak diament. Stosowany jest również do produkcji żarówek.

Mangan

Mangan (Mn) jest srebrzystym metalem, chemicznie dość aktywnym. Stu sowany jest do otrzymywania stopów, np. z żelazem (stal manganowa). Wystę puje w związkach na stopniach utlenienia od i I do * 7. Najbardziej znane jego związki to manganian (VII) potasu KMn< )_t (fioletowy), stosowany jako czynnik

utleniający w ilościowej metodzie manganometryc/.nej, do dezynfekcji i.m. |>_n nadto dwutlenek manganu Mn()₂ (braunsztyn), wodorotlenek manganu (II Mn(OH)₂, mający znaczenie analityczne, oraz manganian (VI) potasu k .Mn<),

Żelazo

Żelazo (Fe) jest srebrzystym metalem, łatwo utleniającym się (procesy kun zji, rdza). Najważniejsze rudy żelaza to magnetyt Fe₃04, hematyt l e.() Imion Fe₂Oi • 1I₂0, syderyt FeCCh i piryt FeS₂. Z węglem tworzy węglik I c,< , /w.m cementytem. Żelazo znajduje zastosowanie jako surówka szara do odlewny a przede wszystkim do produkcji stali. Stal jest stopem żelaza / węglem, ■■ wartości węgla poniżej 1,8%, oraz z innymi metalami, jak np. Cr, V, W, Mn, i itd. Stop żelaza z niklem (36%), inwar, cechuje się dużą wytrzymałością i »i

gliwością. Stale chromoniklowe charakteryzują się dużą odpornością anty!.....

zyjną, stale manganowe są mało ścieralne, natomiast wolframowe mają hanl, dużą twardość, stąd stosowane są do wyrobu noży tokarskich. Żelazo wyk.i/u silne właściwości magnetyczne, stąd znajduje zastosowanie do wyrobu magn sów. Żelazo tworzy związki głównie na stopniach utlenienia * 2 i t.3, np I ei Fe₂0₃. Najczęściej związki Fe” mają zabarwienie żółtobrunatne do cicmnnhi natnego, np. Fe₂(S0₄)3, a związki Fe - zielone, np. FeSO*. Jony I e i I , lw'orzą liczne związki kompleksowe, wśród nich K.i|Fe(CN),,| hcksacyjanio lazian (11) potasu i K₃[Fe(CN)_c] - heksacyjanożelazian (III) potasu 1'ieiw z nich tworzy z jonami Fe^v błękit pruski Fe₄[Fe(CN)₆]₃, a drugi / jonami l , błękit Tumbulla Fe₃[Fe(CN)₆]₂. Sole żelaza (III) po zadaniu tiocyjamana amonu, sodu lub potasu (siarkocyjanki, rodanki) tworzą kompleksy o krwi-, czerwonym zabarwieniu, np. |Fe(H₂0)(SCN)₂]S0₄, co jest reakcją chaiakn styczną na obecność jonów Fe .

Kobalt

Kobalt (Co) jest srebrzystym metalem, o właściwościach ferromagnch nych. Stosowany jest do wyrobu twardych spieków i stali stopowych Kol podnosi twardość i wytrzymałość na rozciąganie. Jego stopy wykorzystuje się budowy rakiet, silników odrzutowych, pocisków zdalnie sterowanych Stop <

/ Na₂C0₃ i Si0₂ nazywa się smaltą i jest wykorzystywany do barwienia pora ny. Kobalt najczęściej występuje w związkach na +2 i t-3 stopniu ullcmei Sole kobaltu wykorzystuje się jako nawozy sztuczne. Tworzy liczne zwiit kompleksowe Spinel C0AI1O4 nazywa się błękitem I henarda i ma znac/c w chemii analitye/nei, podobnie /nC’o₂().|, zwany zielenią Kinmanna W |>i rodzie występują dwu izotopy kobaltu Izotop "( o stosowany |esl do lei zr nowotworów muz do di I»• Kto•.kupli, izsli prześwietlania metali w celu slw dzenia pęk 111 ęi pi nów pęi het zs 1 wliąeeii niemetnlieziiyell