65814 P3190316

ROZDZIAŁ V

ROZWOJ MIAST W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX WIEKU

Podział kraju na trzy zabory włączył je w trzy różne kręgi kulturalne i gospo -darcze, co wpłynęło na zróżnicowanie przejawów działalności urbanistycznej w poszczególnych dzielnicach. Władze zaborcze organizowały na zajętych terenach własną służbę budowlaną, przesyłając na tereny Polski licznych urzędni -ków i budowniczych, którzy będąc wykształceni w Prusach, Austrii czy Rosji, nawiązywali do rozwijających się tam kierunków w planowarruTmiast i w archi -tekturze.* ,    f    .

Najaktywniejszą działalność na terenie Polski przejawiają władze prt^kie.któ -re wkrótce po żajęciu Wielkopolski-i Pomorza.,wydały szereg zarządzen doty -czących spraw gospodarczych i administracyjnych miast. Akcja kolonizacyjna organizowana przez Fryderyka II /tzw. kolonizacja fryderycjańska/ o££gła prze -de wszystkim tereny._EQj.nic.ze, gdzie zakładaneN^yły liczne nowg^osżcjy wiejskie, o regularnym rozplanowaniu i jednolitej zabudowie. Wiatach 1772-1808 godej -mują władze pruskie regulację kilku miast, w których projektowane by.ły._nowe dzielnice dlajaaadnikówł np. Lipno /17.99 r. /, Wizna /1799 r. /, Pułtusk, /1803 r.'/ i in. Najciekawszym jest plan Dąbia-nad-N erem, gdzie w 1799 r. zaprojekto -wano nową osadę dla sukienników, która była później wzorem dla osad zakłada -nych w 1 poł. XIX w.

Główne prace urbanistyczne koncentrują się w centralnych ośrodkach admi -nistracyjnych: w Poznaniu, Kaliszu i Płocku. We wszystkich tych miastach wytyczone zostały nowe d.zielnice dla osiedlających się urzędników pruskich. W Po -znaniu i w Kaliszu wytyczono reprezentacyjne aleje /ryc. 80/, wysadzane to -polarni,--stanowiące ośrodki nowych dzielnic, przy zabudowie stosowano projefc. ty wzorcowe. Były to domy dwutraktowe ustawione dłuższą elewacją do ulicy, na -kryte dachami naczółkowymi. Wystrój architektoniczny, utrzymany w formach klasycystycznych, był bardzo skromny, podkreślając utylitarny charakter zabudowy. Ten typ zabudowy wykształcił się pod wpływem Dawida Gilly, budownicze -go rządowego i założyciela Królewskiej Akademii Budownictwa w Berlinie. W latach późniejszych typ ten rozpowszechnia się również na obszarze Królestwa Polskiego.

Władze pruskie podejmują na przełomie XVIII i XIX w. szereg prac fortyfika-cyjnych /Grudziądz, Warszawa, Łęczyca/.

Należy podkreślić, że władze pruskie z niezwykłą sprężystością przejęły w swoje ręce całą działalność urbanistyczno-architektoniczną w miastach. Wprowadzona została państwowa służba budowlana, oparta na. wzora.ęh_p_ruskich, do której obowiązków należało sporządzanie planów regulacyjnych miasta, projek -tów zabudowy itd. Z tych względów twórczości tego okresu nie można wiązać z polską działalnością architektoniczno-urbanistyczną.