61999 skanuj0016 (218)

nie. W warunkach eksperymentalnych można też stworzyć sytuację, kiedy wzmocnienie stosuje się nieregularnie, tzn. że czasem wzmacnia się daną sytuację, a czasem nie. Pierwszy badał taką sytuację L. G. Humpreys (1 939). Porównywał dwie równoważne grupy zwierząt: jedną wzmacnianą regularnie, drugą nieregularnie. Stwierdził on, ze liczba prób ze wzmocnieniem potrzebnych do wytworzenia się reakcji instrumentalnej jest taka sama w obu grupach. Regularnie stosowane wzmocnienie nie przyspiesza więc uczenia się nowej reakcji. Ponadto, gdy z kolei w obu grupach próbował wygasić nabyte reakcje, okazało się, że grupa wzmacniana nieregularnie jest znacznie bardziej odporna na wygasanie, tzn. trzeba było zastosować więcej prób bez wzmocnienia, aby doprowadzić do wygaszenia reakcji. Wynik ten nazwano paradoksem Humpreysa, wyjaśnienie go sprawiło bowiem badaczom pewne trudności. To, że reakcje wytwarzają się równie szybko przy wzmacnianiu nieregularnym, jak przy wzmacnianiu regularnym, jest korzystne biologicznie, bo na ogół w warunkach naturalnych wzmocnienia bywają nieregularne. Dlaczego jednak trudniej jest wygasić tak wytworzony związek? Próbowano wyjaśnić ten fakt znacznie mniejszą frustracją, jakiej doznaje organizm, kiedy wygasza się nieregularnie wzmacniane reakcje. Niepodanie pokarmu nie jest czymś nowym, organizm przyzwyczaił się do tego i ciągle jeszcze „ma nadzieję”, że za którymś razem pokarm znów się pojawi. Niekonsekwencje wychowawcze są przykładem nieregularnego wzmacniania, kiedy dziecko za wykonanie tej samej czynności raz jest karane, a innym razem nie. Tak też tzw. złe nawyki okazują się niezwykle trudne do usunięcia.

Typowy przykład eksperymentu ukazującego różnice między warunkowaniem regularnym i nieregularnym stanowią badania Weinstocka (1954) nad reakcją przebiegania bieżni przez dwie grupy szczurów, z których jedna była wzmacniana regularnie (po przebiegnięciu bieżni otrzymywała wzmoc-

proc i ze grj

s:ęc = : tra* ar cz. z : .V '5ZI przez to zec tzw 1 tv gcxs

Meta

T. po* przy •

Z'oz:' sz e ⁼:: -I s:_* r¹

a wra

zec" o

BH r

Ve*.ZH

Wzm

StV. r

łO A Zj

<cv. e

po* a-UtTA £

r _ i uz m me^t

wron

Rys. 6. Wygaszanie reakcji przebiegania bieżni w dwu grupach szczurów: wzmacnianej w każdej próbie (100%) i wzmacnianej w 30% prób. (Według: S. Weinstock, 1954)

114