66995 P170310 370001

Zakażeniu układu

moczowono

165

ZAKAŻENIA UKŁADU MOCZOWEGO

Mocz znajdujący się w układzie moczowym jest w warunkach prawidłowych jałowy, a pojedynczo docierające doń drobnoustroje są szybko eliminowane. Obecność bakteriomoczu o dużym nasileniu, świadczącym o mnożeniu się flory patogennej w układzie moczowym, Jest zjawiskiem patologicznym i świadczy o zakażeniu tego układu. Rozwój choroby, Jej przebieg i zejście zależą od właściwości czynnika chorobotwórczego oraz miejscowych i ogólnych mechanizmów obronnych ustroju. Zakażenie układu moczowego (z.u.m.) występuje według Winborga u 1,1% chłopców i 3% dziewczynek w wieku 0—11 lat. Ogromna większość chłopców choruje w okresie noworodkowym i niemowlęcym, 70% zakażeń u dziewczynek występuje w pierwszych 6 latach, z czego większość przypada na 1—3 rok życia. Zachorowalność dziewcząt starszych (do 18 lat) oceniana Jest na 1,5—2,7%.

Głównym czynnikiem etiologicznym w zakażeniach układu moczowego są bakterie Gram-ujcmne, głównie (80% przypadków z.u.m. u dzieci) pałeczka okrężnicy pochodząca, z przewodu pokarmowego; Proteus (najczęściej P. mira-bilis. rzadziej inne) jest odpowiedzialny za większość zakażeń u chłopców (u dziewcząt około 15%), Sprzyja temu kolonizacja pod napletkiem. Bakterie Gram-dodatnie (paciorkowiec kałowy oraz gronkowiec biały koagulazo-ujem-ny) mogą również powodować z.u.m. Rola Candlda alblcans w etiologii zakażeń układu moczowego jest w porównaniu z Horą bakteryjną nieznaczna.

Zakażenie układu moczowego w olbrzymiej większości przypadków rozwija się drogą wstępującą.

Wiele barier biologicznych (ryc. 308) bierze udział w ochronie układu moczowego przed rozwojem zakażenia drogą wstępującą i wiele czynników (tab. 188) może ułatwić ich „przełamanie¹'. Bakterie docierające do pęcherza moczowego ulegają w warunkach prawidłowych szybkiej eliminacji pod warunkiem jego całkowitego opróżnienia w przebiegu mlk-cji. Nawet bardzo niewielkie zaleganie (kilka ml) moczu niweczy skuteczność mechanizmów obronnych błony śluzowej pęcherza. Całkowite opróżnienie pęcherza mogą utrudniać przeszkody w odpływie moczu, umiejscowione w obrębie cewki moczowej lub szyi pęcherza. Wsteczne odpływy pęcherzowo-moczowodo-we powodują również zalegania moczu spływającego do pęcherza po ukończeniu mlkcji. Typową przyczyną zalegania moczu jest pęcherz neurogenny.

Ryc. 308. Bariery biologiczne chroniące układ moczowy przed rozwojem zakażenia: I — mechanizmy obronne cewki, II — mechanizmy obronne pęcherza moczowego, III — mechanizm zastawkowy ujścia pęcherzowego moczowodu,

IV — bariera brodawkowa.

Dyskutowane są liczne drogi szerzenia się zakażenia z pęcherza na górne odcinki układu moczowego. Wymieniono je w tabeli 189. W szczególnych przypadkach każda z nich może mieć znaczenie w patogenezie rozwoju choroby, jednak praktycznie jedyną, ponad wszelką wątpliwość udowodnioną drogą jest tzw. wsteczny odpływ pęcherzowo-nerkowy. Budowa ujścia moczowodu do pęcherza uniemożliwia w warunkach fizjologicznych wsteczny prąd moczu