67353 Rozdział Pomaganie pacjentowi w wykonywaniu czynnosci
8

niektórych badaczy okres snu służy przetworzeniu informacji i kodowaniu ich w odpowiednich śladach pamięciowych.

Wypoczynek w ujęciu fizjologicznym prowadzi do usunięcia niekorzystnych funkcjonalnie zmian powstałych w komórkach, tkankach i płynach organizmu na skutek wzmożonej aktywności. Wypoczynek jest niezbędny do prawidłowego przebiegu procesów fizjologicznych warunkujących odnowę.

Aktywność człowieka wyraża się przez zabawę, naukę, pracę, kontakty społeczne.

Do czynności opiekuńczych pielęgniarki w odniesieniu do pacjentów należy m.in.:

•    stwarzanie optymalnych warunków do aktywności, snu, wypoczynku,

•    zapewnienie aktywności właściwej dla wieku podopiecznych (nauka, praca), stanu zdrowia (pełnia zdrowia, choroba, konieczność unieruchomienia) i sytuacji (szpital, sanatorium, dom opieki, żłobek, dom),

•    dbanie o zachowanie właściwych proporcji między snem. wypoczynkiem, aktywnością (szczególnie ważne jest to w pielęgnowaniu dzieci, chorych przebywających w szpitalu, ludzi niepełnosprawnych, ludzi staiych, długotrwale unieruchomionych w łóżku).

11.5.1

Stwarzanie warunków do snu

Potrzeba snu jest tak samo ważna jak potrzeba zaspokojenia pragnienia, głodu. Mechanizm snu nie jest jeszcze do końca poznany. Wiadomo, że podczas snu spada ciśnienie, tętno, metabolizm, temperatura, oddechy i aktywność mięśni. Wydzielanie potu wzrasta, mogą się nasilić skurcze żołądka. Ludzie różnią się pod względem potrzeby snu, choć różnice w tym zakresie są niewielkie.

Sen jest niezbędny każdemu człowiekowi w każdym wieku. Jego długość zależy od wieku, stanu zdrowia, cech indywidualnych. I tak np. noworodek śpi 22 h na dobę, osoby powyżej 20 roku życia 6-8 h. Uważa się, żc najbardziej efektywny jest sen między 22.00 a 2.00 w nocy.

Dobrze jest, aby na 2 h przed snem zaprzestać pracy fizycznej i umysłowej oraz najpóźniej na 2 h przed snem zjeść kolację (najlepiej, aby ten posiłek był zjedzony do godziny 18.00).

Sen może być zaburzony i to zarówno z przyczyn fizjologicznych, jak i patologicznych. Zaburzenia te to senność i bezsenność.

Fizjologiczne przyczyny senności to m.in. nadmierne przeciążenie pracą (po pewnym czasie organizm odreagowuje ten stan sennością), czasami sen jest ucieczką od problemów, od obowiązków, którym trudno podołać, przyczyną może być także nuda.

Takie choroby mogą być przyczyną senności: niedoczynność gruczołu tarczowego, choroby wątroby i nerek (śpiączka wątrobowa, śpiączka mocznicowa), zespół Pickwicka — dotyczy ludzi otyłych, płytko oddychających, dlatego w leczeniu stosuje się kurację odchudzającą.

Istnieje też stan patologiczny zwany narkolepsją. Są to napady przymusowego snu występujące w ciągu dnia. Choroba ta występuje u młodych mężczyzn. Napady snu występują nagle, np. podczas rozmowy, posiłku, prowadzenia samochodu, po czym chorzy budzą się nagle sami lub mogą być obudzeni przez osoby postronne. Narkolepsję leczy się farmakologicznie.

Następną przyczyną senności może być przyjmowanie niektórych leków, np. nasennych, przeciwhistaminowych, niektórych nascrcowych.

Stanem przeciwstawnym do senności jest bezsenność. Może ona przebiegać w postaci trudności w zasypianiu, przedwczesnego budzenia się lub niedostatecznie głębokiego snu.

Przyczyny bezsenności mogą być fizjologiczne i patologiczne. Fizjologiczne to: hałas, światło, przejedzenie, niewłaściwy mikroklimat, głód, pragnienie, przeżycia psychiczne, środki pobudzające, np. kawa.

Patologiczne przyczyny bezsenności to:

1)    choroby narządów wewnętrznych i ogólnoustrojowe zaburzające sen przez takie objawy, jak: ból, duszność, parcie na stolec, parcie na mocz, gorączka, świąd,

2)    choroby psychiczne i nerwice wywołujące takie objawy, jak lęk, urojenia, halucynacje,

3)    uszkodzenia mózgu: zapalenie mózgu, urazy, miażdżyca naczyń mózgowych, zatrucia wewnątrz- i zewnątrzpochodne.

Zadania pielęgniarki w zakresie zaspokojenia potrzeby snu zależą przede wszystkim od wieku osoby, którą się opiekuje, stanu jej zdrowia i miejsca, w którym świadczy opiekę.

Do zadań pielęgniarki pracującej np. w żłobku, na oddziale noworodkowym należy zapewnienie dziecku odpowiednich warunków snu: nakarmienie, przew inięcie, zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu, niekrępującego ubrania, przewiewnego wygodnego łóżeczka, ciszy, a w czasie dnia zasłonięcie okien.

Ważna jest także edukacja rodziców na temat ważności snu jako czasu regeneracji sił organizmu, poinformowanie o normach w zakresie snu —jego długości (ten okres ulega skracaniu wraz z wiekiem), warunkach, jakie należy dziecku zapewnić, aby sen nie był zaburzony i był okresem regeneracji sił.

Pielęgniarka szkolna powinna przekazać dzieciom, młodzieży wiedzę na temat wymaganego czasu snu, jego ważności dla zdrowia, odpowiednich warunków. Wiedzę na ten temat powinni także posiadać rodzice. Podobne wskazówki należy przekazać osobom dorosłym zdrowym i chorym.

Pielęgniarka pracująca w szpitalu powinna obserwować, czy u pacjentów występują objawy zaburzeń snu (senność, bezsenność). O zaobserwowanych objawach należy poinformować lekarza.

Pielęgniarka powinna w miarę swoich możliwości starać się wykluczać przyczyny bezsenności. Ważne jest, aby pacjent nie był głodny ani przejedzony. Należy ograniczyć picie kawy i spożywanie produktów zawierających kofeinę, np. coca-cola. Pokój, w którym śpi pacjent, powinien być wywietrzony, powietrze w sezonie grzewczym nawilżone. Należy zapewnić wygodne łóżko z dość twardym materacem, najlepiej z małą poduszeczką, aby kręgosłup był ułożony w pozycji fizjologicznej. Pościel i bielizna powinna być sucha, czysta, warstwy dolne dobrze naciągnięte, bielizna osobista przewiewna, nicobciskająca. W szpitalu należy zadbać,

821