700 701

ludowym strzałami piorunowymi; nazwa sugeruje, że powstały poprzez uderzenie pioruna w piasek, a więc myli się je z fulgurytami, prętami szkliwa kwarcowego, rzeczywiście tworzonymi przez stopienie piasku kwarcowego wskutek uderzenia pioruna), mające kształt strzały. Budową belemnity przypominały współczesne kałamamice. Mierzyły od kilku cm do ok. 6 m długości. Też nie wiadomo ile miały par skrzeli. Występowały gromadnie, o czym świadczą duże nagromadzenia rostrów, zwłaszcza w utworach jurąjskich i kredowych. Współczesne głowonogi rozdziela się na dwie podgromady, w zależności od wykształcenia muszli i liczby skrzeli.

Podgromada: łodziki — Nauti/oidea

Synonimy: zewnątrzmuszlowce — Eclocochlla. czteroskrzelne — Tetrabranchiata Diagnoza: głowonogi okryte wielokomorową muszlą.

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Łodziki są głowonogami przydennymi, drapieżnymi, polują w nocy, głównie na skorupiaki, żywią się także padliną. Współcześnie występuje 6 gatunków. Kopalne znane są od dolnego kambru, opisano ich ok. 2 500 gatunków. Bujny rozkwit łodzików występował tylko w erze paleozoicznej, a z jej końcem zaczęły wymierać. Kopalne i współczesne łodziki cechują wielokomorową muszla i 2 pary skrzeli.

Łodzik piękny — Nautilus pompilius ma najrozleglejszy zasięg, w porównaniu z resztą współczesnych gatunków. Występuje na głębokościach poniżej 100 m w Oceanie Spokojnym, od Archipelagu Filipin na północy, a na południu do Archipelagu Sundajskiego i niektórych archipelagów na północ od Nowej Gwinei. Średnica muszli do 28 cm. Samiec ma 62 ramiona, samica 90.

Podgromada: płaszczoobrosłe — Coieoidea

Synonimy: dwuskrzelne — Dibranchiata. wewnątrzmuszlowce — Endocochlia Diagnoza: głowonogi mające muszlę obrośniętą całkowicie płaszczem, albo bez muszli. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Do podgromady należą głowonogi mające muszle całkowicie obrośniętą płaszczem. w różnym stopniu zredukowaną, albo nie mające muszli, oddychające dwoma skrzelami. Rozdziela się je na 2 rzędy:

dziesięciomice — Deca poda, ośmiornice — Octopoda,

w zależności od liczby ramion, albo na 4 rzędy, w zależności od liczby i budowy ramion, budowy płaszcza i muszli, co dobrze obrazuje ewolucję podgromady.

Rząd: mątwy — Sepioida

Gatunki bentoniczne, epibentoniczne, nieliczne pelagiczne, występujące w stre* fach płytszych, do 600 m p.p.m.

Ciało krótkie, krępe. Płaszcz z bocznymi płetwami, nie łączącymi się _vV tyle ciała. Ramiona w liczbie 10, w tym dwa dłuższe, kurczliwe, z przyssawkami osadzonymi na trzonkach, bez chitynowych obrzeży i haków. U samców 1-2 ramion zmienionych w hektokotylusy. Muszla, jeżeli występuje, jest w różnym stopniu zredukowana, u niewielu gatunków muszli brak. Gruczoł czernidłowy duży.

Spirula spirula występuje w ciepłych morzach. Ma ciało walcowate, do 6 cm długie. Z tyłu worka trzewiowego występuje szczątkowa wapienna muszla, zwinięta spiralnie w jednej płaszczyźnie, podzielona przegrodami na komory przebite syfonem, obrośnięta płaszczem.

Mątwa pospolita — Sepia officinalis, do 30 cm długa, do 5 kg wagi ciała; zamieszkuje Morze Śródziemne, przybrzeżne wody Oceanu Atlantyckiego i Morza Północnego. Ma typową muszlę wewnętrzną (kość) sepiową (p. wyżej). Jadalna.

Rząd: kałamarnice — Teuthoida

Głowonogi pelagiczne.

Ciało wysmukłe, torpedowate. 10 ramion, w tym dwa dłuższe kurczliwe, z przyssawkami osadzonymi na trzonkach, przyssawki otoczone wałem chity-nowym lub uzbrojone w chitynowe haki. U samców 1 -2 ramion przekształconych w hektokotylusy. Płaszcz z bocznymi płetwami, u większości gatunków łączącymi się w tyle ciała. Muszla chitynowa w postaci płytki obrośniętej płaszczem, cienkiej, giętkiej.

Kalmar pospolity — Loligo uulgaris, do 1 m długi, jadalny, występuje w Morzu Śródziemnym i Atlantyku,

Należąca do rzędu rodzina: Architeuthidae obejmuje gatunki dochodzące do 30 m długości, żyjące w Atlantyku, będące największymi bezkręgowcami.

Rząd: wampirzyce — Vampyroida

Głowonogi batypelagiczne, zamieszkujące ciepłe wody subtropikalne i tropikalne.

Ciało krępe. 8 ramion połączonych błoną, tworzącą głęboki lej. Po bokach przyssawek ramion krótkie stożkowate wyrostki. Na worku trzewiowym niewielkie skrzydełkowate płetwy. Muszla wewnętrzna chitynowa, w postaci prostokątnej płytki, z tylnym końcem podwiniętym ku stronie brzusznej. Worek czernidłowy silnie uwsteczniony.

Yampyroteuthis infernalis dochodzi do 28 cm długości.

701