wypracowania0

Już same tematy sugerują, że są różne rodzaje charakterystyk:

•    indywidualna

to charakterystyka pojedynczej osoby, np. Jacka Soplicy czy idealnego nauczyciela,

•    zbiorowa

opisująca pewną grupę, np. paczkę klasową albo kibiców jakiejś drużyny,

•    porównawcza

porównująca grupy albo ludzi, np. szlachtę dobrzyńską z Bo-hatyrowiczami.

Szczególnym rodzajem charakterystyki indywidualnej jest autocharakterystyka, czyli opis samego siebie (np. temat: Dlaczego powinienem zostać przewodniczącym samorządu?).

Jak pisać charakterystykę?

Polega ona na wyliczaniu i porządkowaniu cech danej osoby oraz udowadnianiu na przykładach, że dana osoba rzeczywiście nosi te cechy. Wreszcie - ważnym elementem tej formy wypowiedzi jest ocena postaci.

Cechy bohatera najlepiej uporządkować według określonego planu.

Ogólny schemat charakterystyki:

1.    Przedstawienie postaci (jak się nazywa, kim jest, skąd pochodzi, czym się zajmuje itd.).

2.    Wygląd zewnętrzny (wzrost, postura, kolor włosów, oczu).

3.    Sposób bycia, zachowanie, usposobienie (sposób mówienia, poruszania się, mimika, gesty, czy osoba sprawia wrażenie nieśmiałej, czy przebojowej, wesołej czy smutnej).

4.    Intelekt, zainteresowania, uzdolnienia (czy osoba sprawia wrażenie błyskotliwej, czy jest wykształcona, jakim językiem mówi).

5.    Cechy osobowości, charakteru i poglądy (stosunek tej osoby do siebie i innych oraz do różnych istotnych spraw, jak odbiera tę osobę otoczenie).

6.    Ocena postaci.

Tak piszemy zarówno charakterystykę indywidualną bohatera literackiego, jak i realnie istniejącej osoby, podobnie autocharakterystykę.

Kiedy mamy opisać grupę osób, postępujemy według podobnego schematu, ale staramy się raczej szukać cech wspólnych członków danej grupy - opisujemy w końcu jakąś zbio

rowość, nie poszczególne indywidualności. Np. jeśli mamy scharakteryzować rodzinę Borcjków - bohaterów Jeżycjady Małgorzaty Musierowicz-skupiamy się na wskazaniu podobieństw. nic różnic w tej rodzinie, zastanawiamy się nad cechami, które wyróżniają tę rodzinę spośród wielu innych współczesnych.

Jakie wnioski nam się nasuwają?

Zauważamy, że Borcjkowie bardziej cenią wykształcenie niż pieniądze, domowe ciepło niż blichtr nowoczesności (chętniej np. jadają w domu niż w restauracji). Jest to rodzina mocno zintegrowana (jej członkowie wiele o sobie wiedzą i starają się sobie wzajemnie pomagać), wielopokoleniowa i dość tradycyjna (Borcjkowie obchodzą tradycyjnie święta, chodzą do kościoła, gotują obiady w domu). Wszyscy doskonale orientują się w- kulturze antycznej, a to za sprawą Ignacego Borejki itd.

Kiedy natomiast piszemy charakterystykę porównawczą dwóch lub więcej osób albo dwóch czy kilku grup, mamy na celu porównanie, czyli znalezienie zarówno cech wspólnych, jak i różnic między poszczególnymi osobami czy grupami. Np. jeśli mamy porównać rodzinę Borcjków i rodzinę Dulskich, znajdziemy pewne cechy wspólne, np. konserwatyzm, solidarność wewnątrz rodziny, wielopokolcniowość.

Ale zauważymy też zasadnicze różnice: Borejkowie rzeczywiście żyją zgodnie z wartościami, które wyznają, Dulscy nie - są obłudni, Borejkowie są otwarci na problemy innych, Dulscy-zamknięci itd.

Skqd czerpać informacje o bohaterach?

Jeśli to postacie z książki, trzeba uważnie czytać te lektury. O postaciach nie dowiadujemy się tylko z ich bezpośrednich wypowiedzi o sobie samych czy z komentarza narratora. Mówią o nich także inne postacie literackie. Możemy też wyciągać wnioski z zachowań bohaterów, sposobu mówienia, czyli z tzw. charakterystyki pośredniej.

■ Kilka pomysłów na charakterystykę bohatera literackiego

Zaczynamy:

a)    od jego wy powiedzi trafnie go charakteryzującej, opatrzonej naszym komentarzem,

b)    od wy powiedzi innej postaci na jego temat,

c)    od komentarza narratora na jego temat,

d)    przedstawiamy własnymi słowami postać,

e)    bardzo ambitnie:

Rozpoczynamy wypowiedzią jakiegoś historyka literatury na temat postaci (wypowiedź taką czerpiemy np. z podręcznika dotyczącego danej epoki literackiej).

22