70184 Re exposure of DSC03217

wowali oni takie nadzór nad agoge czyli wychowaniem państwowym orni Kon trałowali królów, na których w szczególnych przypadkach mogli nałożyć omtl. Dwóch spośród eforów towarzyszyło królowi w czasie wypraw poau Sporty. Do eforow należał też nadzór nad kontaktami ze światem wewnętrznym. dlatego też to oni przyjmowali przybywających do Sparty wysłanników innych /Weis.

W Sparcie Zgromadzenie Ludowe lapełła) stanowiła wąska grupa pełnoprawnych obywateli, którzy w literaturze przedmiotu określani są mianem Spartiz-tów lub homoioi. Ten ostatni termin tłumaczony jest zwykle jako Jednakowi* łub .podobni". Zgromadzenie wybierało gerontow, tan. całnnków geruąji I eforów oraz decydowało o wojnie i poktyu Spartiaci głosowali nad ustawami przedstawianymi przez królów i eforow. Na zgromadzeniu Spartiatow w przeciwieństwif do Aten nie prowadzono debat, a po.tedynczy obywatel nie miał ani prawa głosu, ani możliwości składania wnksknw. Procedura gfosowania obowiązująca w Sparcie pochodziła zapewne z bardzo odksgky epoki, np w czasie wyboru nowych gnron-tów głosowano krzykiem, którego intensywność oceniali pozostali członkowie rady, zamknięci w pobliskim budynku.

SPOŁECZEŃSTWO. O przynależności do grupy kastoioi decydowały w Sporcie trzy elementy. Bo pierwsze. urodzenie: cudzoziemiec nie miał praktycznie szans stać się Sparttatą Po drugie, konieczne było pnąjśde tzw. agoge, czyli wychowania państwowego. Po trzecie, należało uczestniczyć we wspólnych wieczornych posiłkach    z czym wiązało się wniesienie składki w naturze,

a niemożność wywiązania aę z tego obowiązku groziła wykluczeniem z grona obywateli. Dodajmy, że innymi prócz ubóstwa powodami wykluczenia ze społeczności Jednakowych* byłe tchórzostwo okazane w walce, a także uchylanie się od zawarcia małżeństwa.

Podstawą utrzymania obywateli był specjalny nadział ziemi państwowej Udt-roe), na którym praiwwnH hełoci Ziemi tej nie można było ani sprzedać, ani zastawić i dziedziczył ją prawdopodobnie najstarszy syn. Jak w praktyce radzono sobie w sytuacji, gdy w rodzinie było kilka synów, albo kiedy męscy przedstawiciele rodziny polegli aa wojnie, nie bardzo wiadomo. Ze źródeł wynika jednak, te w epoce Uaąooą poważnym problemem była pauperyzacja dużej grupy obywateli oraz kumulowanie ziemi w rękach kobiet; to ostatnie ąjawiako występowało tylko w Sparcie

Drugą grupą w apulatzcńatwie Sparty byli periojkowie (dosłownie „ci. którzy mieszkają wokST% Zamieszkiwali oni osady na obrzeżach Lakonii i Mesenii, zorganizowani w odrębne wspólnoty. Periojkowie byli ludźmi wolnymi i niezależnymi ekonomicznie, nierzadko zamożnymi, ząjmowali się zarówno uprawą ziemi i hodowlą, jak handlem i rzemiosłem. Nie posiadali praw politycznych, chociaż mieli obowiązki wojskowe i uczestniczyli w wyprawach wojennych obok spartańskich hoplitów. W oficjalnych dokumentach Spartiaci i periojkowie określani byli wspólnym mianem Lnsdenośayków.

Trzecią kategorię w społeczeństwie spartańskim stanowili wspomniani jut belocL Byli to zależni chłopi, w większości potomkowie podbitych mieszkańców

Moaonli, nie helocł lakońscy mogli się też wywodzić od ludności zamieszkującej tę krainę w opoce mykeńskiaj. Uprawiali oni ziemię należącą do jednakowych", * którą) część dochodów zatrzymywali na własne potrzeby, dzięki czemu ich zytuaeja ekonomiczna była dożyć znośna. Helotów powoływano również do służby w oddziałach lekkozbrojnych, a niekiedy dopuszczano nawet do agoge, ale ich awans do grupy pełnoprawnych obywateli był niemożliwy. Podobne grupy ludności zależnej występowały także w Innych rejonach świata greckiego (np. na Krecie, w Teaalii i w Syrakuzach).

Interesującym elementem struktury spartańskiego społeczeństwa były różne grupy pośrednie skupiające ludność o niepełnych prawach obywatelskich. Tworzyli je synowie Spartiatów i helotek, heloci wyzwoleni przez państwo, jak również zdegradowani Spartiaci lub ci spośród nich, którzy za ucieczkę z pola walki zostali wykluczeni ze wspólnoty.

WYCHOWANIE SPARTAŃSKIE. Spartiaci nie ząjmowali się ani Uprawą ziemi, ani żadną inną działalnością produkcyjną lub handlową. Cały swój czas poświęcali szkoleniu wojskowemu, w pewnym sensie byli oni bowiem grupą dziedzicznych zawodowych wojskowych, a ściślej hoplitów, ponieważ przygotowywano ich przede wszystkim do walki w szyku falangi. .Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu, ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny" (tłum W. Appel) - pisał w VII w. p.n.e. poeta Tyrtąjos, piewca spartańskich ideałów.

Od wczesnego dzieciństwa chłopcy poddawani byli nieustannemu treningowi, który znieść mogli tylko nąjtwardsi. Tradycja przypisuje Spartanom okrutny zwyczaj selekcji noworodków. Chłopcy zobligowani byli uczestniczyć we wspólnych zajęciach od chwili, kiedy ukończyli siedem lat Dwunastolatkowie opuszczali juz dom rodzinny i od tej pory ich życie należało całkowicie do państwa, a domem były koszary, w których ćwiczyli i mieszkali nadzorowani przez opiekunów, chłopców starszych wiekiem. Celem agoge było przede wszystkim kształtowanie dyscypliny i umiejętności żyda w silnie zhierarchizowanej grupie, a osiągano to tępiąc wszelkie przejawy indywidualizmu. Posłuszeństwo należało do nąjważniejszych cnót Spartiaty, albowiem - jak pisał Tukidydes - .wojsko lace-demońskie, z małymi wyjątkami, składa się z dowódców, którzy mąją pod sobą innych dowódców; dokładna kontrola nad wykonaniem każdego zarządzenia rozłożona jest na wielu ludzi" (tłum. K. Kumaniecki). Edukacja Spartiaty kończyła się zwykle na nauce czytania i pisania. Dużą wagę przykładano natomiast do muzyki, ponieważ rozpalała ona ducha bojowego i pomagała żołnierzowi w walce.

W Sparcie, w przeciwieństwie do Aten, interesowano się również wychowaniem dziewcząt. Mieszkały one wprawdzie w domu, ale dnie spędzały na ćwiczeniach sportowych i nauce tańca, uczono je również posługiwania się bronią. Od kobiet oczekiwano przede wszystkim tego, że będą rodziły zdrowe i silne dzieci.

Ogromną rolę w kształtowaniu charakteru młodych ludzi odgrywały różnego rodząju obrzędy inicjacyjne towarzyszące przechodzeniu do kolejnych grup wie-