72756 Obraz (658)

Składnia VI

2. Podstawowe pojęcia opisu składniowego polszczyzny

W wypowiedzeniu przykładowym:

Widziałam ciekawy film.

konstrukcja ciekawy film składa się z członu nadrzędnego, określanego film i członu podrzędnego, określającego ciekawy, ponieważ sensowne jest wypowiedzenie zredukowane:

Widziałam film.

w przeciwieństwie do wypowiedzenia:

*Widziałem ciekawy.

Składnik nadrzędny w wypowiedzeniu złożonym to ten jego człon syn-taktyczny (wypowiedzenie składowe), który jest uzupełniany lub rozwijany znaczeniowo przez składnik podrzędny.

Składnik podrzędny w wypowiedzeniu złożonym to ten jego człon syntaktyczny (wypowiedzenie składowe), który uzupełnia lub rozwija znaczeniowo składnik nadrzędny.

W wypowiedzeniu przykładowym:

Przeczytałam to, co polecili mi znajomi.

składnik przeczytałam to —jest nadrzędny. Forma to sygnalizuje w nim brak formy pełnoznacznego rzeczownika odnoszącego się do obiektu. Dlatego składnik co polecili mi znajomi uznaje się za podrzędny uzupełniajmy.

Inaczej w wypowiedzeniu:

Wyjechałam nad morze odpocząć, co doradzili mi znajomi.

Składnik nadrzędny — wyjechałam nad morze odpocząć — stanowi informacyjną całość. Tym razem więc składnik podrzędny — co doradzili mi znajomi—jedynie rozwija (komentuje) treść składnika nadrzędnego. Trzeba przyznać, że traktowania składników o funkcji rozwijającej jako podrzędnych nie sposób prosto uzasadnić. Jedyna wskazówka to forma wskaźnika zespolenia, czyli element łączący (por. VI.3.3.1), którym jest zaimek względny, nie zaś spójnik.

Składniki współrzędne w wypowiedzeniu pojedynczym to człony syntaktyczne równoważne pod względem funkcji składniowej i pozostające w związku semantycznym, który sygnalizuje występujący między nimi spójnik. W wypadku redukcji tekstu reprezentantem członu może być dowolny składnik.

442