74081 skanowanie0080 (4)

| Aspekty psychologiczne umierania 1 żałoby

„mąż i żona", ełe przede wszystkim w kategorii związku. Śmierć kończy życie jednego z małżonków, ale nie kończy związku w umyśle i sercu.

Wdowiec — często występują zaburzenia soma-lyczne, zaburzenia aktywności psychicznej. Nie jest lo zgodne ze stereotypem „silnymężczyzna, znoszący przeciwności losu". Mężczyzna może mieć trudności z wyrażaniem żalu, często trudno mu zajmować się solią i domem, jeżeli ma dzieci, inoże mu być trudno realizować rolę opiekuna i wychowawcy. Wdowcy częściej niż wdowy w okresie żałoby umierają wskutek nadużywania alkoholu czy chorób układu sercowomaczyniowego. U tych, którzy nie ukończyli jeszcze 65 lat, częściej występują zaburzenia lękowe, depresja i problemy socjalne. Mężczyzna w żałobie potrzebuje zachęty, przyzwolenia na wyrażanie własnego smutku, ponieważ chętniej mówi o innych członkach rodziny niż o sobie. Potrzebuje wskazówek ułatwiających uporanie się ze smutkiem.

Wdowa — w odniesieniu do kobiet istnieje społeczna przyzwolenie na uzewnętrznianie emocji i spontanicznych reakcji, talach jak gniew i płacz. Sihwman w badaniu obejmującym 233 wdowy wyróżniła trzy stadia żałoby.

Pierwsze to wstrząs, odrętwienie, niedowierzanie. Odrętwienie pomaga w tzw. wejściu w rolę wdowy. Czas trwania w odrętwieniu zależy od tego, czy śmierć męża nastąpiła po długiej chorobie, czy nagle.

Drugie stadium Ki „kurczenie się W sobie", poczucie utraty części siebie. Może przejawiać się brakiem łaknienia, bezsennością lub odwrotnie — nadmiernym apetytem i pobudzeniem. Robieła może odczuwać zniecierpliwienie, niepokój, gniew, wyrzuty sumienia, niechęć do przebywania z ludźmi i jednocześnie niechęć do przebywania ze sobą.

Trzecie stadium to aliomodacja, czyli odkrywanie nowych sposobów patrzenia na życie. Depresja, odczuwanie straty stają się mniej bolesne. Wdowa pozwala sobie na śmiech, planowanie przyszłości, odnawia i zawiera przyjaźnie.

Dorosłe dziecko pn śmierci rodziców — żałoba jest szczególnym stenem, niezależnym od wieku osoby osieroconej. Dorosłe dzieci w żałobie to grupo najbardziej opuszczonych żałobników, ponieważ przestają być czyimś dzieckiem. Dorosłe dziecko zostaje z różnymi smutkami, poczucifemi ódaroia z bezpieczeństwa i opieki, nagłym odkryciem własnego starzenia się i śmiertelności czy pierwszo-

1 112 planowym odczuciem, że odtąd wędrują drogą życia całkiem sami. W radzeniu sobie ze stratą istotne jest przebaczenie i zaakceptowanie spraw takimi, jakie były. Warto wiedzieć, że wybaczenie powinno obejmować zarówno wybaczenie rodzicom, jak i sobie oraz zaakceptowanie faktu własnej niedoskonałości w dzieciństwie i dorosłym życiu. Należy pamiętać o sytuacji, w której po śmierci jednego z rodziców wraz z drugim rodzicem — wdową lub wdowcem — pozostają dorosłe dzieci, również będące w żaiobie. Jeżeli między dorosłym dzieckiem a zmarłym istniała bardzo silna więź, często rodzic, który żyje, staje się obiektem gniewu, urazy.

• Nieprawidłowe przeżywanie żałoby

Po czym można poznać, że żałoba jest przeżywana nieprawidłowo?

Czynnikami predysponującymi do przeżywania żałoby nieprawidłowo są:

►    wysoki poziom żalu i tęsknoty; i pragnienie własnej śmierci;

►    niskie pochodzenie społeczne;

h wysoki poziom gniewu i złości po śmierci bliskiej osoby.

Nieprawidłowo przeżywana żałoba to powstrzymywanie żalu przez narzucanie sobie nowych zajęć. Opóźnianie przeżywania żałoby wiąże się ze stłumieniem reakcji emocjonalnych żalu i rozpa-• czy. Nadmierna idealizacja lub wrogość, gniew skierowany do osoby zmarłej, skłonność do izolacji i zrywania więzów mogą trwać przez wiele miesięcy do kilku lat. Z chroniczną żałobą mamy do czynienia wtedy, gdy osoba w żaiobie nie jest w stanie pogodzić się ze śmiercią bliskiej osoby. Dom staje się sanktuarium.

Zajmując się osobami w żałobie, nie można zapominać, że mimo istniejących różnych podziałów na okresy czy fazy, każda żałoba jest jedyna w swoim rodzaju, bo każda relacja międzyludzka jest niepowtarzalna. Aby skutecznie pomóc żałobnikowi, niezbędna jest otwartość, ciekawość drugiego człowieka, życzliwość, tolerancja, cierpliwość, zgoda na indywidualne tempo przeżywania ' żałoby.