76035 Snap19

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

Nieco luźniejszy związek filozofii przyrody z metafizyką przyjmuje się w stanowisku głoszącym, że filozofia przyrody jest metafizyką stosowaną⁹¹. Zwraca się tu uwagę na to, że filozof przyrody korzysta z wypracowanej przez metafizykę aparatury pojęciowej. Takie stanowisko zajmuje S. Mazierski w swych późniejszych pracach". W obu powyższych koncepcjach filozofia przyrody jest zależna w istotny sposób od metafizyki, w szczególności nie ma samodzielnej metody, ani własnej perspektywy epistemologicznej¹⁰⁰.

Poglądy S. Mazierskiego na relację między filozofią przyrody a metafizyką nie są do końca doprecyzowane. W jego pracach można bowiem znaleźć wypowiedzi mówiące o różnicach między filozofią przyrody a metafizyką. Jedna z istotnych polega na odmiennym sposobie definiowania pojęć. „Z faktu, że tradycyjna filozofia przyrody stosuje niekiedy pojęcia metafizyczne, nie wynika, że trzeba ją traktować jako część metafizyki lub jako metafizykę szczegółową”¹⁰¹. Właściwą dla filozofii przyrody metodą tworzenia pojęć jest abstrakcja fizyczna w rozumieniu arystotelesowsko-tomi-stycznym. Dlatego Mazierski umieszcza filozofię przyrody na pierwszym stopniu abstrakcji, metafizykę zaś na trzecim'⁰². W takim ujęciu S. Mazierski wydaje się skłaniać do potraktowania fdozofii przyrody jako dyscypliny autonomicznej w stosunku do metafizyki.

Dla czwartej grupy autorów filozofia przyrody jest samodzielną dyscypliną filozoficzną. Takie stanowisko zajmuje K. Kłósak, który widzi konieczność uprawiania filozofii przyrody jako odrębnej od metafizyki dyscypliny filozoficznej. Uzasadnienia swoich poglądów dokonuje zarówno poprzez krytykę stanowisk przeciwnych, jak i przez podanie pozytywnych argumentów, przemawiających za pluralistyczną koncepcją filozofii. K. Kłósak przeprowadza wnikliwą analizę ujęć J. Kalinowskiego i M. Krąpca, traktujących filozofię jako jedną, integralną naukę^{2 3} oraz stanowisk uznających filozofię przyrody bądź za metafizykę szczegółową, bądź za metafizykę stosowaną⁴. Przeprowadzane analizy skłaniają K. Kłósaka do uznania, że „możemy przyjąć przynajmniej dwie odrębne nauki filozoficzne, metafizykę i filozofię przyrody”⁵.

W celu wykazania autonomii epistemologicznej filozofii przyrody w stosunku do metafizyki K. Kłósak wykorzystuje poglądy

J.    Maritaina, które szczegółowo analizuje⁶ i częściowo modyfikuje. Wskazuje na pewne braki w ujęciu francuskiego filozofa. Sam dokonuje uproszczenia podstaw Maritainowskiego oddzielenia filozofii przyrody od metafizyki, ograniczając się do rozróżnienia zwykłych przedmiotów formalnych obu dyscyplin⁷. Metafizyka dla

K.    Kłósaka jest nauką filozoficzną dotyczącą „aspektu istnienia realnie jako przedmiot w ogólności”⁵, która „bada każdy

67

1

Kwestię, c/.y należy mówić o metafizyce stosowanej, czy o zastosowaniach metafizyki rozważa M. t.ubański, „Zagadnienie przedmiotu filozofii przyrody a zasada klasyfikacji nauk filozoficznych”, Studia Philosophiae Chrislianae 6(1970)!, s. 97-106.

^w S. Mazierski, „Przedmiot filozofii przyrody...” art. cyt., s. 23, a także „Prolegomena do filozofii przyrody inspiracji arystotelesowsko-tomistycznej”, dz. cyt., s. 194.

¹⁰⁰    K. Kłósak twierdzi, że traktowanie filozofii przyrody jako „metafizyki szczegółowej może ją łatwo doprowadzić do utraty własnej perspektywy epistemologicznej na rzecz metafizycznego punktu widzenia (rozpatrywanie bytu podległego ruchowi fizycznemu pod kątem widzenia bytu) i może ją pchnąć do podjęcia nie należących do niej tez metafizycznych, dotyczących pierwszej przyczyny sprawczej i ostatecznej przyczyny celowej kosmosu” (K. Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody", dz. cyt., s. 74). Podobne uwagi czyni w odniesieniu do koncepcji, która filozofię przyrody uważa za metafizykę stosowaną (tamże, s. 77).

¹⁰¹    S. Mazierski, „Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej”, Poznań 1972, s. 69.

2

Tamże, s. 193-194.

3

¹⁽¹⁵ K. Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody”, dz. cyt., s. 54-72; a także: „Z zagadnień filozoficznego poznania Boga”, t.l, Kraków 1979, s. 31-55.

^I<M K. Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody”, dz. cyt., s. 73-78.

¹⁰⁵ K. Kłósak, „Z zagadnień filozoficznego poznania Boga”, dz. cyt., s. 56.

4

K. Kłósak, „Z teorii i metodologii filozofii przyrody”, dz. cyt., s. 78-93.

5

¹⁰⁷ Tamże, s. 93-94.

6

"* Tamże, s. 52. Autor odróżnia od metafizyki ontologię, czyli „naukę o cha

7

rakterze bardziej ogólnym i podstawowym, jaką jest nauka o aspekcie istnienia w jakikolwiek sposób (realny czy może jeszcze inny) jako przedmiot” (tamże, s. 52).