77726 skanowanie0015

Rozdział Ili

REALIZACJA PLANU BEVERIDGEA WSTĘP

Plan zabezpieczenia społecznego został uchwalony przez brytyjski parlament w 1943 roku. Konieczne stało się zatem podjęcie prac nad przygotowaniem ustaw szczegółowych, dotyczących poszczególnych dziedzin zabezpieczenia społecznego.

Powojenne reformy będę omawiać w dwu grupach:

—    lata 1944—1948 — czyli od uchwalenia ustawy o utworzeniu Ministerstwa Ubezpieczeń Społecznych do uchwalenia ustawy o pomocy społecznej;

—    lata 1948—1979 — czyli od zakończenia procesu legislacyjnego będącego wcieleniem w życie Planu Beveridge’a do objęcia władzy przez obecną ekipę konserwatywną.

Analizując powojenne reformy zabezpieczenia społecznego musimy pamiętać, że były one udziałem kolejnych gabinetów o dwu różnych orientacjach politycznych. Pomimo to, jak twierdzi Marsh, brak jest większych różnic w realizowanej polityce społecznej między Partią Pracy a Partią Konserwatywną przez 30 lat po wojnie, choć zmiany gabinetów przynosiły zmiany szczegółowych rozwiązań. „Pozostały jednak myśl, koncepcja, system, zgoda społeczeństwa co do wartości samego systemu, potrzeby istnienia tego systemu”¹.

Pomimo tego ogólnego stwierdzenia o ciągłości powojennego ustawodawstwa socjalnego postaram się wskazać na zasadnicze różnice między dwiema partiami.. Najkrócej można je określić jako walkę między uniwersalizmem a selektywnością zabezpieczenia społecznego.

ł. REALIZACJA PLANU BEVERIDGE’A W LATACH 1944-1948.

26 lipca 1945 roku odbyły się wybory parlamentarne w Wielkiej Brytanii. Uzyskując 393 mandaty Partia Pracy, kierowana przez Clementa Attlee, odniosła znaczące zwycięstwo przejmując na 6 lat ster rządów w Wielkiej Brytanii^.

Wiele, przyczyn złożyło się na to zwycięstwo, ja zwróciłabym uwagę na dwie, jak wydaje się, istotne. Po pierwsze — Partia Pracy jawiła się jako orędowniczka reform, które w zamierzeniu miały przynieść przebudowę tak gospodarki jak i życia społecznego w Wielkiej Brytanii, zgodnie z ówczesnymi nastrojami społecznymi. Partia Pracy przedstawiła program uważany za socjalistyczny, co zyskało jej głosy klasy robotniczej i na tyle łagodny, by pozyskać drobną burżuazję i farmerów.

8.0

Partia Konserwatywna natomiast Uczyła na dwa atuty: osobisty, ugruntowany autorytet Winstona Churchilla, oraz powrót do status ąuo antę Zakładający odbudowę gospodarki i na gruncie tej odbudowanej gospodarki budowę systemu zabezpieczenia społecznego przyjętego przez Parlament w czasie wojny.

Takie rozłożenie akcentów przy znacznej po wojnie radykalizacji społeczeństwa brytyjskiego oraz rozbudzonych oczekiwań poprawy warunków bytu musiało przynieść zwycięstwo wyborcze partii bardziej radykalnej, Partii Pracy³,

Fakt zdecydowanego zwycięstwa stworzył Partii Pracy dobre warunki dla realizacji swej polityki. Przyjmując zobowiązania wynikające z ustawy o reformie zabezpieczenia społecznego z 1943 roku mogła natychmiast po objęciu władzy przystąpić do działań zmierzających do przekształcenia warunków bytu społeczeństwa brytyjskiego.

Jeszcze przed wyborami przyjęte zostały przez Parlament dwie ustawy dotyczące omawianej kwestii — ustawa o utworzeniu Ministerstwa Ubezpieczeń Społecznych oraz o zasiłkach rodzinnych (na dzieci).

Uchwalając ustawę o utworzeniu Ministerstwa Ubezpieczeń (a nie zabezpieczenia społecznego). Parłam en. t uznał, że należy wyodrębnić organizacyjnie to, co wynika z relacji: zasiłek — składka od tego, co zależy od relacji; zasiłek — potrzeba. Uchwalono zatem funkcjonowanie jakby dwóch odrębnych systemów: ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej. Dodatkowym argumentem za utrzymaniem odrębności ubezpieczeń społecznych i pomocy społecznej była wysoka ocena funkcjonowania przedwojennej pomocy społecznej, jej długa tradycja, co nie przemawiało za celowością wprowadzenia zmian w tej kwestii

Ministerstwo Ubezpieczeń Społecznych objęło swym zakresem administrację ubezpieczeń społecznych łącznie z ubezpieczeniami ha wypadek chorób zawodowych i wypadków przy pracy, oraz rent starczych⁴, lecz z wyłączeniem np. świadczeń dla inwalidów wojennych, osób niewidomych i, o czym już pisałam, pomocy społecznej.

Zadaniem Ministerstwa była także koordynacja działań dotyczących ubezpieczeń, współpraca z Ministerstwem Zdrowia w kwestii częściowego finansowania ochrony zdrowia ze składek ubezpieczeniowych, kontrola funkcjonowania funduszu ubezpieczeń społecznych z prawem proponowania innej regulacji składek i zasiłków, Zadaniem Ministerstwa była też budowa struktury administracyjnej ubezpieczeń społecznych aż do szczebla lokalnego tak, by dostęp do ubezpieczeń był łatwy dla każdego. Należało też przygotować odpowiednią kadrę do realizacji zadań wynikających z przygotowywanego ustawodawstwa. Powołano także Doradczą Radę Ubezpieczeń Społecznych z trzydziestoma komitetami lokalnymi, których zadaniem była kontrola funkcjonowania ubezpieczeń, doradztwo w sprawach finansowych, skracanie lub wydłużanie okresu wypłacania świadczeń etc.

81