77767 OMiUP t2 Gorski&0

dy piórem steru, osadzonym na tylnicy statku przy pomocy zawiasów, podobnie jak wrota lub drzwi, i wychylany był za pomocą poziomo osadzonego na jego osi drążka, czyli tak zwanego rumpla.

Zastosowanie rumpla (dzięki wytworzonej dźwigni) umożliwiało znacznie łatwiejszą obsługę steru, wskutek czego można było zwiększyć jego powierzchnię, a więc i sterowność statku (rys. 7.2).

Rys. 7.2. Pieczęć elbląska z 1242 roku z najstarszym rysunkiem kogi wyposażonej w piórowy ster zawiasowy

Ster zawiasowy rozpowszechnił się na przełomie XIII i XIV wieku na wszystkich wodach europejskich i odtąd stał się głównie stosowanym rozwiązaniem urządzenia sterowego. Jego zastosowanie pozwoliło skuteczniej walczyć z przeciwnymi wiatrami, zwiększyć powierzchnię żagli i śmielej odrywać się od lądu, co ułatwiało żeglugę.

Rozbudowa nadbudówek na ówczesnych statkach i podnoszenie ich w górę, zwłaszcza w części rufowej, stwarzała kolejne problemy dotyczące sterowania, rumpel sterowy bowiem znalazł się w zamkniętej nadbudówce, a sterujący człowiek lub ludzie pozbawieni byli możliwości bezpośredniego, optycznego kontrolowania kursu statku.

Oprócz dość prymitywnego sposobu sterowania przedstawionego na rys. 7.3a, stosowano w wiekach XV i XVI rodzaj drewnianej przekładni, przechodzącej przez wszystkie pokłady od rumpla sterowego. Rozwiązanie to przedstawiono na rys. 7.3b. Na końcu rumpla osadzono pionowo drąg przesuwający się suwliwie w obrotowej — również drewnianej — gałce. Sternik trzymający górny koniec drąga — jak przedstawiono na rysunku — odchylał go w prawo lub w lewo, powodując tym samym odpowiednie wychylenie steru.

System ten pozwalał jednakże na niewielkie odchylenia płetwy steru. Wynalezienie i wprowadzenie koła sterowego oraz przekładni linowej z systemem bloków umożliwiło w początku XVIII wieku właściwe wykorzystanie steru, stanowiąc względnie sprawne rozwiązanie urządzenia sterowego. Rozwiązanie takie pokazano na rys. 7.3c.

260