78140 skanuj0010 (56)

2.10. Inne koncepcje użyteczne w kontekście turystyki zrównoważonej 53

położenia przez jej autorów nacisku na kwestie ekonomiczne, jest ona jednocześnie bliska koncepcji rozwoju zależnego turystyki.

2.10.2. Koncepcja rozwoju zależnego turystyki

Jednym z fundamentów koncepcji zależnego rozwoju turystyki jest przyjęcie założenia, że - zgodnie z ogólną teorią rozwoju zależnego (ang. dependency theory) - turystyka jest wykorzystywana przez kraje rozwinięte do doprowadzenia krajów rozwijających się do stanu uzależnienia gospodarczego, kulturowego i politycznego [Dos Santos 1970]. Tym samym zamiast zmniejszać różnice międzyregionalne w poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego turystyka przyczynia się do ich pogłębiania. Zdaniem M. Op-permanna [1993, 540] odbywa się to przez umacnianie w krajach rozwijających się dotychczasowych struktur, jak również przez występowanie tzw. zjawiska enklawy, tzn. sytuacji, w której region (miejscowość) o funkcjach turystycznych staje się w związku z licznymi powiązaniami zewnętrznymi obszarem wyodrębnionym z pozostałej części kraju (głównie w sensie gospodarczym i kulturowym). Problem ten znalazł szerokie rozwinięcie m.in. w pracy S.G. Brittona [1982]. Koncepcję zależnego rozwoju turystyki przytoczono dlatego, iż jest ona przeciwieństwem koncepcji zrównoważonego rozwoju turystyki. Występowanie całkowitego uzależnienia miejscowej gospodarki od czynników zewnętrznych jest nie tylko niesprawidliwe z powodów etycznych, ale niebezpieczne z powodów politycznych (grozi pojawieniem się konfliktów między turystami a ludnością odwiedzanych przez nich obszarów), kulturowych (wskutek przejmowania obcych wzorców może zaniknąć miejscowa kultura) oraz społeczno-ekonomicznych (gdyż spadek liczby przyjazdów turystów może oznaczać nie tylko zmniejszenie się z tego tytułu dochodów, ale również i cios dla całej gospodarki).

2.10.3. Koncepcja dwóch sektorów turystycznych

Jedną z koncepcji sformułowanych na gruncie socjologii, ale przejętą przez geografów zajmujących się turystyką, jest teoria dwóch sektorów turystycznych (ang. for-mallinformal sector concept). Jej autorem jest E. Cohen [1972], który podzielił podmioty świadczące usługi turystyczne na formalne i nieformalne (ang. institutionalized oraz non-institutionalized). Chociaż temat ten był podejmowany głównie przez badaczy zajmujących się turystyką w krajach rozwijających się [Kermath, Thomas 1992; Micha-ud 1991; Wahnschaft 1982], problem równoległego funkcjonowania dwóch sektorów turystycznych był i jest dostrzegany również w Europie Południowej (np. Włochy), jak również w krajach środkowoeuropejskich, np. w Polsce [Błasiak i in. 1990]. Jak podaje M. Oppermann [1993,548], w przypadku państw Trzeciego Świata zjawisko dwóch sektorów turystycznych jest w dużym stopniu spowodowane nadmierną koncentracją usług turystycznych (chodzi głównie o hotele) w największych miastach, co sprawia, że władze - mając dochody z tytułu podatków i opłat wnoszonych przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie obsługi turystycznej na szeroką skalę - w minimalnym stopniu interesują się drobnymi przedsiębiorcami prowadzącymi działalność niereje-