78531 SDC11029

iu form czasów przeszłych, jak aorysty i imperfectum, a także iważników zdania czasowego; dla zróżnicowania stylistycznego wnika ^au*^or wprowadza także konstrukcję celownika niezależnego (tzw. dativus absolutus)

,    ......    ...    .,    TsSSir - z użyciem w orzeczeniu

3. sg. aor. sygm. I od imltt, imamb, unosi; czasownik nieregularny, poaac ...    ,    ....    ,    .    ,,    ,. .    . _r .    _____

■■    imiesłowowych równoważników zdania czasowego; dla zróżnicowania stylistycznego

w dalszym tekście w funkcji zdania czasowego (zob. zdanie 14 na s. 174).

Charakterystyczną formą w tego rodzaju tekstach przy cytowaniu wypowiedzi wprost (oratio recta) jest częsty zapowiednik rełe 'rzekł, powiedział’, np. w zdaniu 12 i w innych.

W połączeniach zdań opisujących kolejne wydarzenia często występuje połączenie lub nawiązanie za pomocą spójnika łącznego i (por. w urywku 4 zdania zaczynające się od i).

Postacie morfologiczne i fonetyczne wyrazów w tekście prócz cech starszych ps., jak przestawki płynnych spółgłosek z samogłoską (tzw. metateza), palatali-zacje spółgłosek tylnojęzykowych itp., odzwierciedlają także zmiany nowsze, przede wszystkim zmiany jerowe, tj. asymilację, wokalizację i zanik tych głosek.

Warto dla uzyskania pełniejszego obrazu zmian językowych ps. i scs. porównać dwa lub więcej tekstów paralelnych, wydobywając z nich cechy różniące — gramatyczne i leksykalne. I tak, np. w paralelnym tekście Kodeksu Zografskiego (zob. Wybór tekstów, s. 174) występują formy z opuszczeniem jerów, por. w zdaniu 13: mnozłya i vse, podczas gdy w Kodeksie Mariańskim zachowane są formy z jerami: mtno~/yt i vbse. W Zogr. mamy także uproszczenie g na z: mnozłyb, w Mar. natomiast jest forma starsza wianojśjja. Nieściągnięta forma stopnia wyższego przymiotnika ninnil występuje w Mar., a ściągnięta mmi — w Zogr. Odwrotnie, stan starszy odbija Zogr. w pisowni sufiksu -bje, np. imSttbje, stan nowszy — Mar.: -ije, a więc imi ni je (zdanie 12).

Z różnic leksykalnych wskazać możemy np. wyraz jedirtb w Mar., a eteri w Zogr. (zdanie 11), junłi w Mar., mbttii w Zogr. (zdanie 12); poza tym występuje mbttii w obu zabytkach zgodnie (zdanie 13), prócz różnicy fonetycznej, o czym nadmieniliśmy wyżej.

e) Czasowniki: | imi —

inne formy aorystu i praes.

rele — 3. sg. aor. asygm.; podać podstawowe formy i odmianę tego I w praes. i aor.; objaśnić zjawiska fonetyczne.

daidh — 2. sg. imper. = 3. sg. od dat i, danin, dasi, koniug. atematyczna, V (według T. Lehra-Splawińskiego III); podać odmianę, cechy fonetyczne.

razdili—3. sg. aor. sygm. I od razdiliti, razdelg, -liii, koniug. IV (w innym podziale II), tern. -i-; podać odmianę aor.; zauważyć trzeba, że imperf. tworzył się od czasownika niedokonanego razdłlati, -ajg, -ajeii (iterativum); w przedrostku raz- zjawisko przestawki, por. poi. roz-, ros. raz- (cerkiewizm).

tibwiwi — part. praet. act. I, N sg. m. odmiana niczłożona w funkcji równoważnika zdania czasowego; podać formy podstawowe czasownika i inne formy part., jak również możliwe oboczności apofoniczne w rdzeniu ów-: ber- : bir- : bor-; w tekście poświadczone przejście t w i nbtravt zam. sibsmot; objaśnić warunki tego przejścia.

otide — 3. sg. aor. asygm. od otiti, otidg, otidefi, koniug. I, czasownik nieregularny; podać cechy tego czasownika; prefiks ot- przed samogłoską nie miał jeru, por. otb przed spółgłoską nagłosu czasownika, np. otbpustiti itp.

rastoli — 3. sg. aor. sygm. I od rastołiti, rastocg, rastołili, koniug. IV (II), tern. -i-; podać inne formy aor. W przedrostku ras- zjawisko przestawki i ubezdźwięcznie-| nia z w s, zob. wyżej razdłli. Poza tym objaśnić zjawiska fonetyczne palatalizacji, w związku z tym oboczności spółgłoskowych, a także apofonii rdzennych, np. tek- : teł ; tok- : toł- itd.

żiiy — part. praes. act., N sg. m.; G sg. źfagłta; podstawowy czasownik: źiti, I i kg, źkeli, tern. -e-, koniug. I. Podać pozostałe formy part., objaśnić cechy fonetyczne: i z g oraz it z tj.

f)    Przysłówki, spójniki, partykuły:

dalełe — przysłówek miejsca 'daleko’; ł < k przed e, palat. I, por. też scs. daleko.

tu — przysłówek na określenie miejsca dalszego w znaczeniu 'tam’, por. ssde 'tu, tutaj’ — określający miejsce bliższe.

blędtno — przysłówek odprzymiotnikowy, dawna forma N-A n., por. przymiotnik bjMmm -tna, -bno. W tekście przykład na przejście swa — asymilacja pod wpływem następującej sylaby z samogłoską tylną o.

i (czterokrotnie w tekście) — spójnik łączny współrzędny, bardzo częsty wskaźnik zespolenia i nawiązania w zdaniach współrzędnych, poza tym łączący równorzędne człony zdania pojedynczego.

ite — negacja 'nie' — partykuła przecząca.

g)    Przyimki:

Zostały już podane wyżej i omówione łącznie z formami rzeczowników.

h)    Ogólna charakterystyka (wnioski):

Biorąc pod uwagę objaśniony fragment tekstu scs., jak i dalszy jego ciąg z Zogr. (zob. Wybór tekstów, s. 174), możemy ogólnie ocenić jego charakterystyczne cechy językowe. Ze względu na treść przypowieści, będącej zarazem opowiadaniem pewnych zdarzeń rozgrywających się w przeszłości, mają zastosowanie konstrukcje zdaniowe

126