79393 skanuj0045 (34)

‘>2 KUDAJMONOL<XilA CZYLI NAUKA O CM I I SZ« ZIĘC IU C/.ŁOWIKK A

i powszechnie przyjęte. Toteż zjawisko dążenia do celu i realizowanie tego dążenia przyjąć należy za podstawowy i elementarny fakt, przeżycie zaś przyjemności za towarzyszący mu przejaw. Mając zaś ustalony fakt etyczny można przystąpić do jego filozoficznego opisu, którego zadaniem jest wprowadzić nas w samo sedno etycznego problemu eudajmonologicznego.

2.    Egzystencjalne warunki dążenia do celu

Przede wszystkim zjaw isko dążenia człowieka do celu kształtuje się na gruncie pewnych ogólnych warunków wynikających ze struktury człowieka i otaczającego go świata.

We wstępnych sformułowaniach ogólnofilozoficznych założeń etyki tomi-styczncj wymienione zostały podstaw owe elementy struktury człowieka jako osoby (por. s. 51-53). Wynika z nich, że człowiek jest bytem wewnętrznie scalonym i samoistnym, wyposażonym w wielorakie zdolności do odpow iadającego mu działania, dzięki którym może osiągnąć coraz wyższe stopnic dostępnego dla siebie rozwoju i doskonałości. We właściwościach tych wy-raża się ekspansywność natury człowieka.

Możliwości do aktualizowania tkwiących w naturze człowieka sił dostarcza mu otaczający go świat. Człow ick znajduje w nim dobra, które są liczne, w ielorakie (materialne, witalne, intelektualne, estetyczne, religijne, indywidualne, społeczne) i tworzą odpowiednią hierarchię. Nic wszystkie znajdują się w bezpośrednim zasięgu poszczególnych jednostek. Tc jednak, które są im dostępne, grupują się wokół każdego człowieka jako do niego przynależny świat dóbr, zakreślający zarazem pole jego życiowej działalności.

Wskazane zostały dw a podstawowe egzystencjalne warunki, umożliwiające człowiekowi aktualizację jego dążenia do celu: zdolność działania (czyli ekspansywność natury człowieka) oraz pole działania (czyli właściwy mu świat dóbr). Z kolei należy dokonać filozoficznego opisu tego dążenia.

3.    Filozoficzny opis dążenia do celu

a) Dzięki posiadanym zdolnościom poznawczo-dążeniowym człowiek poznaje określone dobra jako dla siebie czy dla drugich konieczne, po/\ łeczne, a przynajmniej atrakcyjne, cenne, a równocześnie możliwe do osią gnięcia. W ślad za tym idzie odpowiedni ruch jego woli, czyli chcenie względnie zamierzenie tych dóbr, które z tą chwilą stają się jego celami Ponieważ chodzi o dobra od człowieka odległe, których on jeszcze nic po siada, ale chce posiąść, przeto zmuszony jest uruchomić działanie innych władz, mające go doprowadzić do osiągnięcia zamierzonych przezeń a lów. Bogactwo dóbr świata sprawia, że przed człowiekiem wynurzają się wciąż nowe cele, które mobilizują go do podejmowania nowych działań

i 'i.ilaniacli tych wyraża się główna treść ludzkiego życia, całe jego bo-

•    • jako dynamika i możliwości rozwoju.

¹ i • /ogólnie jedna strona tych działań musi przyciągnąć ku sobie bacz-i uw .igę: to świat wewnętrznych przeżyć człowieka związanych z je* m i mem do różnych celów. Towarzyszą one działaniu ludzkiemu prze/

•«» w. |cgo dokonywania się. ale z większą siłą dochodzą do głosu w mo-<. kiedy działanie dobiega końca, prowadząc w rezultacie albo do

..........Ki m zamierzonego dobra, albo też do jego nieosiągnięcia. czyli stra-

■ i nktetne jednostki przeżywają te stany w bardzo różny sposób, ale ' • ¹ iw owe elementy tych przeżyć są wspólne. Kiedy człowiek osiąga za-i -mn cel, przeżywa dodatnie stany psychiczne, które - korzystając w nic-•¹1# i . s/e/e sposób z języka potocznego można nazwać stanami za*

I m i satysfakcji, radości czy przyjemności, ogólnie mów iąc stanami ••• MW przeciwnym razie, kiedy człowiek tego dobra nic osiąga albo

•    •• i • >no mc daje mu tego, czego się po nim spodziewał, doznaje stanów

....... 'wolenia, smutku, zawodu, rozczarowania, które znowu można ogól-

........ u stanami frustracji, czyli przeżyciem ograniczenia doznań szczę-

¹ • • .i. i-ilobna przeczyć, że niekiedy lego rodzaju doznania stają się udzia-¹ l"v. u ka na skutek zwykłego zrządzenia losu czy działania sił od czło-

*    ‘ • niezależnych (np. przypadkowe znalezienie skarbu lub tragiczna

........ bliikicj osoby). W zasadzie jednak stany szczęścia względnie fru-

" u 11 /ożywa człowiek w toku i pod wpływem swego dążenia do celu. ........ -świadczenia, literatura, sztuka potwierdzają zgodnie prawdę, że

S n i«l.ijn one względnie (w przypadku frustracji) dotykają boleśnie m.| , /łowicka w jej najgłębszych tajnikach, budząc w niej zazwyczaj ¹ i < iuns uczuciowy.

Iltnlająi z kolei, jak się te stany mają nawzajem do siebie, łatwo stwicr-¹ • /• mc są one względem siebie obojętne. Obydwa wyrażają dwa potęż-" u psNcluezncgo życia człowieka. Szczególnie przeżycie szczęścia

..... • .ie siKcyficznądjmamiką. Sięga ono wciąż dalej, szukając coraz

h pi /edmiotów i form zaspokojenia, jest siłą o stałej tendencji posu* • u i ku przodowi, pozbawioną jakichś wyraźnie zakreślonych granic. •’    śnie jednak napotyka na ciągły opór ze strony najróżnorodnicj-

>- ii (• ■iin doznań frustracji, które ograniczają, nadwerężają, umniejszają < •    przekreślają przeżycie szczęścia. W doświadczeniu konkretnych

ilek wzajemne proporcje doznań szczęścia i frustracji przedstaw iają

•    nu (życic ludzkie stanowi ciągłą fluktuację chwil radosnych, trosk U"¹ o), jednak zawsze pozostają one w stałym psychicznym konflikcie. m m zesne ich przeżywanie jest niemożliwe, dominacja jednego ozna-