79705 P4290122

HISTORIOGRAFIA 18 LAT NIEPODLEGŁEJ

przez różnych badaczy, jednak zagadnienie to nadal wymaga wnikliwego opracowania. Wspomniałbym tutaj o międzynarodowym zainteresowaniu, które budzi historia Galicji. Nie jest to oczywiście pierwszorzędny temat w światowej historiografii, niemniej jednak pojawia się bardzo wiele prac w języku niemieckim, angielskim, oczywiście także polskim i ukraińskim, które pozwalają nam umieścić dzieje Galicji w kontekście historii monarchii habsburskiej, a przez to lepiej je zrozumieć. Dotyczy to również stosunków polsko-rosyjskich i wpływu kwestii polskiej na rosyjską politykę.

Następnym, równie ważnym zagadnieniem jest historia narodów zamieszkujących ziemie dawnej Rzeczypospolitej. Wiele zrobiono w ostatnich latach i dziesięcioleciach; wiemy, że coraz szerzej rozwijają się badania nad historią Żydów (cieszy pojawienie się generacji historyków znających jidysz i hebrajski, dzięki którym i my, ignoranci, zaczynamy lepiej rozumieć tę problematykę)¹⁰; trudno nie wspomnieć o rosnącym zainteresowaniu historią Ukrainy. Zdaje się wprawdzie, że nakierowane jest ono przede wszystkim na historię najnowszą i może jeszcze na czasy kozackie, jednak owocuje również wartościowymi książkami dotyczącymi interesującej nas epoki (wspomnę tylko o pracy Tomasza Stryjka¹¹, która wbrew tytułowi sięga również czasów przed 1918 r.). To, w jaki sposób umieścić opowieść o tych narodach w kontekście polskiej historii, pozostaje problemem, o którym wspomnę za chwilę.

Wreszcie trzecia sprawa - Polska w kontekście środkowo-wschodnio-europejskim. Sądzę, że Europa Środkowa i Wschodnia, np. Węgry, Czechy itd., stanowią bardzo dobrą perspektywę porównawczą dla historii Polski¹². Pozwala ona zrozumieć wiele zjawisk przez pokazanie ich paralelności w różnych krajach; paralelności, której nie spostrzeżemy, jeśli koncentrować się będziemy na widzeniu Polski jedynie w kontekście najważniejszych krajów kontynentu, takich jak Anglia, Francja czy Niemcy.

I już zupełnie na zakończenie będzie podsumowanie podsumowania, jeśli można się tak wyrazić. Uważam, że podstawowe pytanie, na które muszą odpowiedzieć polscy historycy XIX w., brzmi: co właściwie badamy, kiedy zajmujemy się historią Polski XIX w.? Jedna możliwość to karykaturalne ujęcie, które znamy z czasów PRL, gdy w co głupszych podręcznikach było napisane, że pierwsza linia kolejowa na ziemiach polskich połączyła

10    Przykładowo: M. Wodziński, Oświecenie żydowskie w Królestwie Polskim wobec chasydy-smu. Dzieje pewnej idei, Warszawa 2003.

11    T. Stryjek, Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego. Analiza wybranych koncepcji, Wrocław 2000.

12    A. Kroh, O Szwejku i o nas, Warszawa 2002. Ten esej, w zabawnej formie poruszający podstawowe i najzupełniej poważne problemy polskiej i czeskiej historii XIX w., może być do-    17

skonałym wprowadzeniem w problematyką porównawczego badania dziejów regionu. __