80279 Snap02

FiJo.zofia przyrody jako nauka filozoficzna

uprawiania refleksji filozoficznej odnoszącej się do przyrody oraz uzasadnię, dlaczego nie powinno się ich traktować jak filozofii przyrody. W dalszej części tego rozdziału umiejscowię filozofię przyrody wśród blisko z nią związanych dyscyplin filozoficznych.

2.1. Problemy i zadania filozofii przyrody

Świat materialny, poznawalny za pomocą zmysłów, jako najbliższy człowiekowi od samych początków filozofii był przedmiotem badań. Stawiano rozmaite pytania i próbowano udzielać na nie odpowiedzi, tworząc całe systemy filozoficzne. Filozofowie jońscy postawili pytanie o arche, o zasadę konstytuującą to wszystko, co istnieje. Dla Arystotelesa ważnym problemem było pytanie: dlaczego możliwe są zmiany. Z kolei I. Kant zadał pytanie: jak możliwe jest zmatematyzowane przyrodoznawstwo. Są to tylko trzy ważne zagadnienia z wielu różnorodnych problemów, które stawały się w przeszłości przedmiotem zainteresowania filozofów.

W tym paragrafie przedstawię kwestie związane z rozumieniem zadań i celów filozofii przyrody. Dokonam tego poprzez przedstawienie listy tematów, które, według mnie, powinna podjąć ta dyscyplina filozoficzna. Z jednej strony, wyznaczy to miejsce filozofii przyrody między innymi naukami filozoficznymi, z drugiej zaś, ukaże możliwość istnienia refleksji filozoficznej nad przyrodą, refleksji, która przekracza swym zakresem to, co o przyrodzie mogą powiedzieć nauki przyrodnicze. W tym paragrafie nie przedstawię racji uzasadniających taki a nie inny wybór zagadnień dla filozofii przyrody ani nie określę swoistej metody jej uprawiania. Tym zadaniom będzie w znacznej mierze poświęcona dalsza część pracy.

Moim zdaniem filozofia przyrody powinna być racjpnalnąjeorią całej rzeczywistości materialnej. Teoria ta musi wyjaśniać, dlaczego otaczający nas świat przejawia się nam w taki a nie inny sposób w naszym z nim kontakcie poznawczym, a tym samym pozwolić nam zrozumieć rzeczywistość. Filozofia powinna niejako „sprowadzić do wspólnego mianownika”, uporządkować różnorodność zjawisk przyrody. Zatem głównym zadaniem filozofii przyrody jest zbadanie, jaki jest ustrój przyrody, podstawowy poziom rzeczywistości, fundamentalna struktura świata materialnego. Pojawia się więc postawione przez filozofów jońskicb na samym początku refleksji filozoficznej zagadnienie poszukiwania arche, pratworzywa rzeczywistości materialnej, jego poznanie bowiem warunkowało zrozumiałość świata. Współcześnie zagadnienie to można sprowadzić do postawienia pytania o sens rzeczywistości materialnej, sens rozumiany jako właściwe znaczenie dla nas świata, w którym żyjemy. W tym kontekście pytanie to staje się fundamentalnym pytaniem dla refleksji filozoficznej nad przyrodą.

W celu zbudowania teorii przyrody i odpowiedzi na podstawowe, postawione powyżej pytania, konieczne jest rozpatrzenie przez filozofa przyrody szeregu szczegółowych kwestii. Mianowicie niezbędne dla zrozumienia sensu przyrody jest ustosunkowanie się do problemów dotyczących przygodności, celowości, logiczności i kreacji Wszechświata. Rozwiązanie zagadnień z nimi związanych określa bowiem w zasadniczy sposób istotę rzeczywistości materialnej.

Następnym zagadnieniem, które się pojawia, jest problem substancji, a z nim pytania: dlaczego ciała makroskopowe stanowią jedność, co to jest materia oraz łącząca się z tym kwestia określenia pojęcia bytu materialnego a także podstawowej, pierwotnej struktury tego bytu i czynników go konstytuujących.

Następna grupa pytań dotyczy problemu istoty przedmiotów materialnych. Przez istotę rozumiem to, co powoduje, że obiekty z obrębu przyrody są takie a nie inne, posiadają takie a nie inne cechy, mogą wchodzić tylko w określone relacje z innymi przedmiotami. Jednym z głównych zatem zadań filozofii przyrody powinno być „odkrycie” istoty tych przedmiotów, stwierdzenie, dlaczego są one właśnie takie, jak nam się jawią w naszym poznaniu. Co powoduje, że przedstawiają się one nam w' naszym doświadczaniu świata we właściwy dla siebie sposób. W tej grupie zagadnień powinny znaleźć

33