76750 IMG19 (13)

charakteryzującą się rutyną, nudą i czynnościami o niewielkiej dowolności. Rezultat jest taki, że ludzie czują się znudzeni i wyalienowani, a sposobami odzyskania szacunku dla samych siebie stają się zabawy przy taśmie i sabotaż. W tym przypadku starcia w interakcji między podsystemami prawdopodobnie doprowadzą do stałej walki między robotnikami i zarządzającymi, do dużej absencji, do częstych zmian pracy, kiedy łatwo jest znaleźć inne zajęcie, do wytwarzania produktów o kiepskiej jakości oraz do niekorzystnego obrazu organizacji i samych pracowników. Podejście socjotechniczne nasuwa przypuszczenie, że przez dostosowywanie i równoważenie potrzeb strategiczne zarządzanie może stworzyć środowisko pracy o wiele bardziej harmonijne i sprzyjające wydajności.

Trzecią główną mocną stroną metafory „organizmowej ” jest to, że ^^ wyodrębniając _różne ^gatunki” organizacji, stajemy się wyczuleni na " fakt, iż w trakcie organizowania zawsze mamy przed sobą różne możliwości. W koncepcjach dotyczących macierzowych i organicznych form organizacji oraz w badaniach wykazujących, w jaki sposób organizacja jest uzależniona od warunków panujących w otoczeniu, kładzie się nacisk na to, że menedżerowie i ludzie zajmujący się projektowaniem organizacji zawsze mają możliwość wyboru oraz że efektywność organizacji zależy od jakości tego wyboru. Chociaż ci, którzy opowiadają się za podejściem w duchu ekologii populacji, mogą przyjąć raczej pesymistyczny punkt widzenia, twierdząc, że ten wybór nigdy nie ma większego znaczenia, gdyż w decydowaniu o losie organizacji siły otoczenia i tak biorą górę, to jednak koncepcja sytuacyjna oferuje pewną nową elastyczność w podejściu do tej sprawy.

Czwarta z głównych mocnych stron metafory ,,organizmowej” polega f^ na zwróceniu szczególnej uwagi na zalety organicznych form organizacji w procesie innowacji. Przesadą byłoby zakładanie, że w organizacjach mechanistycznych nie dokonuje się innowacji, ale jest w tym jakaś część prawdy. Ze wszystkich przedstawionych w tym rozdziale koncepcji wynika sugestia, że jeśli przyzna się priorytet innowacjom, to elastyczne, dynamiczne, nastawione na projektowanie -macierzowe lub organiczne — formy

organizacji będą miały wyższość nad organizacjami mechanistyczno--bi urokratycznymi.

Inna oczywista mocna strona metaformy ,,organizmowej” polega na jej istotnym wkładzie w rozwój teorii i praktyki doskonalenia organizacji, zwłaszcza dzięki zastosowaniu podejścia sytuacyjnego. Metafora ta ma także wielki wpływ na teorię i praktykę strategii firm, która to strategia

koncentruje się dziś przeważnie na osiąganiu stanu odpowiedniego dopasowania między organizacją a otoczeniem.

Wreszcie ważny wkład metafory „organizmowej” polega na zwróceniu szczególnej uwagi na „ekologię" i relacje międzyorganizacyjne. Badacze wyznający poglądy ekologiczne popierają koncepcję, według której teoria relacji między organizacjami jest niezbędna, jeśli mamy zrozumieć, jak naprawdę rozwija się świat organizacji. I jeśli ekologowie organizacji rozumują poprawnie, to konieczne może być także stworzenie nowych form relacji międzyorganizacyjnych. aby nowoczesne organizacje mogły sobie radzić ze złożonym otoczeniem, z jakim teraz mają do czynienia.

Czasami się mówi, że pewien sposób dostrzegania jest sposobem niedostrzegania. Teraz, kiedy „organizmowy” obraz organizacji uzyskał już bardzo pewne listy uwierzytelniające, trudno jest sobie wyobrazić, że klasycy teorii organizacji mogli poświęcać tak niewiele uwagi oddziaływaniu otoczenia. 1 trudno też wyobrazić sobie, jak mogli oni wierzyć, że istnieją jednolite zasady zarządzania godne powszechnego zastosowania. Jednak w ich czasach świat organizacji był o wiele prostszy. Wzrost znaczenia metafory „orgunizmowej” jest pod wieloma względami wynikiem tego, że w zmieniających się czasach zmniejszyła się wydajność organizacji biurokratycznych. Teoretycy organizacji nie odkryli tak po prostu metafory „organizmowej”; musieli oni dotrzymać kroku rozwojowi wydarzeń i — jak widzieliśmy — na wiele różnych sposobów wykorzystywali możliwości pogłębiania poglądów, jakie metafora ta stwarza.

Wziąwszy to wszystko pod uwagę, nie można jednak pominąć faktu, że metafora „organizmowa” ma bardzo istotne ograniczenia, w większości kojarzone z podstawowym sposobem postrzegania, do jakiego skłania.

Pierwsze z tych ograniczeń to fakt, że metafora ta prowadzi nas do zdecydowanie zbyt konkretnego traktowania organizacji i ich otoczenia. Wiemy, że organizmy tyją w święcie przyrody, którego materialne właściwości decydują o życiu i pomyślności jego mieszkańców. Świat ten możemy zobaczyć. Możemy niejako go dotknąć i poczuć. Przyroda objawia się nam jako coś pod każdym względem realnego i obiektywnego. Obraz ten jednak zostaje rozbity, kiedy się go zastosuje do społeczeństwa i organizacji, ponieważ organizacje i ich otoczenie można, przynajmniej do pewnego stopnia, rozumieć jako zjawiska stworzone przez społeczeństwo. W rozdziale 5 omówimy dość szczegółowo to, że organizacje są w znacznej mierze wytworami wizji, idei, norm i przekonań, toteż ich kształt i struktura są o wiele bardziej kruche ijniepewne niż materialna struktura organizmu.