80531 kupisiewicz dydaktyka ogólna0

'

l

ROZDZIAŁ XIII

UCZEŃ

Dydaktyka ogólna, powtórzmy, interesuje się głównie celami, treścią, zasadami, metodami, formami organizacyjnymi i środkami kształcenia, przy czym nie jest dla niej obojętne, co się dzieje podczas tego procesu z uczniem, jakie dokonują się w nim zmiany, zwłaszcza dotyczące zjawisk poznawczych. Teza ta opiera się na założeniu, że efekty uzyskiwane w procesie kształcenia nie są po prostu sumą oddziaływań czynników zewnętrznych, m.in. nauczania, i wewnętrznych, to jest indywidualnych cech ucznia, lecz ich funkcją i zarazem wypadkową. Znaczy to, że efekty te, stanowiąc zmienną zależną, są uwarunkowane przez oddziaływanie takich zmiennych niezależnych, jak - obok nauczyciela - środowisko szkolne i pozaszkolne ucznia, treść nauczania, organizacja procesu dydaktycznego itp.

Przekazywane uczniowi i przyswajane sobie przez niego treści stanowią z reguły fragment rozleglej wiedzy z danej dziedziny, a nie jej autonomiczną i równocześnie odrębną całość. Treści te nawiązują w mniejszym lub większym stopniu do wiedzy już opanowanej przez ucznia, a także wprowadzają go na nowe obszary wiadomości i umiejętności, które ma on dopiero sobie przyswoić. Zadaniem procesu kształcenia jest jednak zarówno wyposażenie ucznia w wiedzę oraz rozwinięcie jego dyspozycji poznawczych, w tym głównie samodzielnego i krytycznego myślenia, jak i ukształtowanie w nim mechanizmów regulujących jego zachowanie się i służących optymalnemu przystosowaniu się do życia we współczesnym świecie. Osiągnięciu tego celu służą przy tym nie tyle niepowiązane ze sobą w spójną całość oddziaływania nauczyciela i wysiłki ucznia, co raczej ich wzajemna współpraca.

1. Psychologiczne podstawy kształcenia

Nawiązując do zagadnień omawianych w rozdziale VII tego podręcznika przypomnijmy, że końcowe efekty procesu opanowywania wiedzy