80710 P1020624

132 \ltcrimiwnip prwwdy

leżnio t kształtowaniem zagadnień przez organizacje pozarządowe (zoł>. mzd/iał 8 powyżej z bardziej szczegółowym ujęciem; Jamison 1996). Najnowsze badania skupiły uwagę na roli dyskursu i praktyki planowania w społecznej konstrukcji rywalizujących przy ród (Heałey i Shaw 1094; Whatmore i Boucher 1993) i na tym, że samo pojęcie zmiany w środowisku może stać się pojęciem spornym w dyskusji nad projektowaną rozbudową dróg (Burningham i 0'Brien 1994), budową parku tematycznego (Harrison i Burgess 1994) czv ekologicznego wysypiska śmieci (Macnaghten 1993). Zarazem tak jak procesy dyskursywne konstruują to, co mamy skłonność identyfikować jako „naturalne”, tak też idee przyrody konstruują sposób, w jaki myślimy o sobie samych. Powstaje kwestia, czy, jak i za pomocą jakich form idee przyrody rekonstruują tożsamość i nasze poczucie siebie samych jako części przyrody lub jako oderwanych od niej.

Groye-WTiite (1993, 1994) uważa, że znaczna część współczesnego enwironmentalizmu lokuje się w kontekście sporu o fundamentalne, a nawet egzystencjalne kwestie znaczenia i natury istnienia, często w opozycji do dominujących ujęć instrumentalnych i ekonomicznych. Wbrew większości komentatorów, którzy przyjęli preferowane ideologie lub paradygmaty środowiska, często oparte na tak zwanych zasadach zrównoważenia, twierdzi on, że „najważniejsze jest to, iż najlepiej zrozumiemy «zrównoważenie» wraz ze sporem o jego znaczenie i implikacje, jeśli ujmiemy go raczej jako źródło nowej «przestrzeni» dla politycznych eksploracji niż jako sugestię ustalonego, jednoznacznego wezwania do działania, którego skuteczna realizacja wymaga nowych «wartości*” (1994: 1).

Sentyment do spraw środowiska można więc odnaleźć w zaskakujących miejscach, nie tylko wśród członków grup działających na rzecz środowiska lub wśród konsumentów „zielonych” artykułów, lecz też w bardziej pospolitych społecznych interakcjach i praktykach. Berking uważa, że trudno odwracalnym skutkiem wysoce zindywidualizowanego społeczeństwa jest intensyfikacja społecznych praktyk, które „systematycznie umykają edyktom wartości wymiennej i logice rynku” (1996: 192). Pospolite działania oparte na relacjach wzajemnych, jak dawanie prezentów, praca ochotnicza, sieci samopomocy, a nawet przyjaźń zyskują nowe symboliczne znaczenie jako miejsca oporu wobec świata coraz wyraźniej postrzeganego jako strukturowany i regulowany przez relacje globalne, własny interes i rynek. Inni komentatorzy wskazują na

l prry™***___—■    __ISS

kwitnących sieci ktilturowych i tego, co na/waliin^ _v_,_IJ1i socjacjami" (/ob. rozdział 1 ) wokńi takicłi spraw, jak /vw u* >s«' płei'. zwierzęta, wegetarianizm, zrńb-to-Hiun. Bffl    domowe,

_inetłycyna alternatywna, strony ojczyste, dut howok', festiwale, pro-testy przeciw rozbudowie dróg, kultuia tartc.a f cała gama wyspec jalizowanych praktyk spędzania czasu wolnego ((»rove-\Vłuie 1¹ Kj-l Szerszynski 11)94). lakie praktyki społeczne mogą stać' sit; ważnym miejscem moralnej odnowy w święcie aktywny* h ludzkich podmio-tów i ukazać rolę sieci kulturowych w zapewnianiu podstaw' bardziej kolektywnej reakcji i poczucia zaangażowania we współczesna problematykę środowiska (Szerszynski et al. 1996). W' późniejszych rozdziałach zbadamy przestrzenne i czasowe jakości takich praktyk społecznych.

W podsumowaniu powiemy, że rozszerzyliśmy retoryczny perspektywę Billiga i wysunęliśmy tezę, iż dane badaó opinii publicznej mają ograniczoną zdolność do uchwycenia ludzkich postaw wobec środowiska. Takie dane albo pomijają, albo nie uznają za ważne jednej lub kilku wymienionych niżej rzeczy, takich jak:

*    ważność formułowania opinii, ważność argumentacji i strategii perswazyjnych rozwijanych przez ludność w codziennym życiu w celu przekonania innych, co naprawdę zagraża środowisku i co można by zrobić dla jego ochrony;

*    rozmaite przyrody, które kierują dyskursami uzależnionymi od tego, jak się przyrodę przedstawia i jak się ją postrzega zmysłowo;

*    zmienność, ambiwalencja i sprzeczność w ludzkim myśleniu o takich przyrodach i w działaniach z nimi związanych;

*    polityczna i kulturowa dynamika, która przyczyniła się do wyodrębnienia pewnych kwestii jako dotyczących przede wszystkim środowiska;

*    złożone sposoby, na jakie jednostkowe wyrażane zainteresowanie środowiskiem wiąże się z szerszymi kontrowersjami społecznymi;

*    znaczenie wrażliwości na środowisko jako zapewniającej nowe, zaczątkowe formy jednostkowej i zbiorowej tożsamości;

*    złożone i wielopostaciowe sposoby, na jakie ludność organizuje się wokół swoich związków z przyrodą i przemyśłiwuie je za pośrednictwem różnych praktyk społecznych;

*    znaczenie aktywności i zaufania w dużych organizacjach i w stosunkach z nimi.

1