81437 PwTiR104

206 Rozdział 8

mocodawca ustanowi kilku pełnomocników, to każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że z treści pełnomocnictwa wynika obowiązek reprezentacji łącznej. Pełnomocnikiem może być nie tylko osoba fizyczna, ale także osoba prawna. Pełnomocnictwa można udzielić zasadniczo w dowolnej formie, z wyjątkiem sytuacji, gdy do ważności czynności prawnej jest potrzebna szczególna forma, gdyż wtedy i umocowanie dla pełnomocnika powinno być udzielone w tej samej formie. Ponadto jak już wspomniano, forma pisemna pod rygorem nieważności jest wymagana dla pełnomocnictwa ogólnego, które dotyczy tzw. czynności zwykłego zarządu (tj. czynności prawnych oraz faktycznych obejmujących normalny, codzienny zarząd określonym majątkiem). Innym rodzajem pełnomocnictwa jest pełnomocnictwo rodzajowe, które obejmuje określoną kategorię czynności prawnych. Natomiast pełnomocnictwo do poszczególnej czynności odnosi się do indywidualnie oznaczonej czynności prawnej. Każde pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane. W zasadzie umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika. Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik jest obowiązany zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa.

Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy tzw. dalszych pełnomocników (substytutów), gdy takie umocowanie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Taki stosunek wewnętrzny między pełnomocnikiem a jego mocodawcą może wynikać np. z umowy o pracę czy z umowy agencyjnej i zobowiązywać pełnomocnika do działania w imieniu osoby reprezentowanej. Samo bowiem pełnomocnictwo do tego nie zobowiązuje, a jedynie upoważnia do dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz mocodawcy. Niekiedy występuje tzw. pełnomocnictwo domniemane, gdy w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności czynności obsługi wykonuje jakaś osoba, to uważa się ją w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania zazwyczaj dokonywanych tam czynności prawnych z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa. Czym innym jest tzw. pełnomocnictwo rzekome, gdy ktoś dokonuje czynności prawnej w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu. Ważność takiej umowy zależy od potwierdzenia przez osobę, w której imieniu dana umowa została zawarta. Generalnie pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy (tzw. czynność z samym sobą), ani jednocześnie reprezentować obu stron czynności prawnej. Co innego jednak może wynikać z treści pełnomocnictwa lub z treści czynności prawnej wykluczającej możliwość naruszenia interesów mocodawcy.

Szczególna odmiana pełnomocnictwa występuje w prawic pocztowym. Pełnomocnictwo pocztowe polega na upoważnieniu do odbioru w imieniu adresata przesyłek i kwot przekazów pocztowych bądź tylko oznaczonego rodzaju przesyłek lub kwot przekazów pocztowych albo konkretnej przesyłki lub kwoty takiego przekazu.

Należy również odróżnić tzw. prokurę czyli pełnomocnictwo handlowe udzielane dawniej tylko przez spółki handlowe na zasadach ustalonych w kodeksie handlowym z 1934 r. Nowelizacja k.c. w 2003 r. wprowadziła prokurę do tego kodeksu, który rozumie przez nią pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę, podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura jest pod rygorem nieważności udzielana na piśmie i podlega obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Nie może być ona ograniczona ze skutkiem wobec osób trzecich, co nie dotyczy tylko prokury oddziałowej, która jest ograniczona do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. Z zakresu prokury wyłączone jest tylko zbycie przedsiębiorstwa, jego oddanie do czasowego korzystania oraz zbycie lub obciążenie nieruchomości, co wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie i w każdym czasie może być odwołana. Prokurentem może być jedynie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Dokonując czynności prawnej w charakterze prokurenta taka osoba składa własnoręczny podpis z dopiskiem wskazującym na prokurę. Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może jednak ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub do pewnego rodzaju czynności. Prokura wygasa ze śmiercią prokurenta, ale śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.

8.7. Przedawnienie roszczeń

Prawo wiąże różne skutki z upływem czasu. Instytucja przedawnienia roszczeń jest jednym z nich. Zgodnie z kodeksem cywilnym przedawniają się tylko roszczenia majątkowe. Natomiast nie przedawniają się prawa podmiotowe bezwzględne, roszczenia niemajątkowe, ani roszczenia procesowe czy admini-stracyjnoprawne. W wypadku przedawnienia roszczenia majątkowego dłużnik ma możliwość uchylenia się od zaspokojenia tego roszczenia. Wtedy zobowiązanie nabiera charakteru zobowiązania naturalnego i wierzyciel może liczyć jedynie na dobrowolne jego wykonanie przez dłużnika. Sąd obecnie nie może uwzględnić z urzędu upływu terminu przedawnienia lecz dokonuje tego dopiero po zgłoszeniu zarzutu przedawnienia przez dłużnika.

Terminy przedawnienia są ustalone normami o charakterze imperatywnym i wszelkie umowne postanowienia skracające lub wydłużające te terminy są z mocy prawa nieważne. Przewidziany przez kodeks cywilny ogólny termin przedawnienia wynosi 10 lat, ale dla roszczeń o świadczenia okresowe (np.