83935 img261 (11)

68 Druidzi \

historycznym. O druidach w Szkocji wspomina się zresztą na długo przed przybyciem świętego Kolumby, gdy Cormac Mac Art posłał po druidów Alby (czyli Szkocji), by pomogli mu w sporze z królem Munsteru.

W czasie gdy Kolumba przybył do Szkocji, władcą Piktów był niejaki Bruide Mac Maelchon (ok. 556-584), uważany za pierwszego historycznego króla Piktów. Adomnan⁸ wielokrotnie wspomina Bruide i podkreśla, że mimo starań Kolumby nigdy nie nawrócił się on na chrześcijaństwo. Jego śmierć została odnotowana w Rocznikach Ulsteru. Z dzieła Adomnana wynika, że stolica państwa Bruide znajdowała się w pobliżu ujścia rzeki Ness do Moray Firth, prawdopodobnie w położonym na wzgórzu forcie Craig Phadraig (Skała Patryka). Kolumba podróżował do siedziby Bruide przez Firth of Lorn, Great Glenn i jezioro Loch Ness. W wyniku pierwszego spotkania z władcą Tuatha Cruthin (ludem Piktów) Kolumba uzyskał gwarancje bezpieczeństwa dla chrześcijańskich mnichów i misjonarzy podróżujących przez ziemie Piktów.

W Żywocie świętego Kolumby pojawia się potężna postać - druid Broichan, nauczyciel i wychowawca króla Bruide, główny przeciwnik Kolumby. Kolumba wziął udział w pokazie siły magicznej, a nawet wskrzesił zmarłego młodzieńca ku wielkiemu zdumieniu miejscowych Piktów. Nawrócił pewną rodzinę Piktów, ale w kilka dni później młodzieniec z tej rodziny zachorował i zmarł. Druidzi uznali, że to kara za sprzeniewierzenie się starym bogom, i Kolumba wskrzesił zmarłego, by wykazać, że jego cuda są potężniejsze niż druidów. Adomnan twierdzi nawet, że gdy Broichan ciężko zachorował, to uzdrowił go sam Kolumba pod warunkiem, że zwolni irlandzką niewolnicę.

Jeden z wierszy przypisywanych Kolumbie ukazuje jego silny antydruidyzm:

To nie przez kichnięcie spełnia się nasz los Ani przez ptaka na czubku gałązki.

Nie pniem sękatego drzewa I nie w szeleście liści.

Nie wielbię głosu ptaków,

Kichnięcia i przeznaczenia w ziemskim świecie Ani syna, łutu szczęścia czy kobiety;

Moim druidem jest Chrystus, Syn Boży.

Odniesienia zawarte w tym wierszu łatwiej zrozumieć, gdy się przypomni o tradycji, według której druidzi potrafili wróżyć z kichania {sreod) lub szelestu liści (sordćin). Według opowieści spisanych przez Williama F. Skene'a w Kronikach Piktów i Szkotów (1867), druidzi zostali wygnani do Szkocji z Irlandii przez Patryka. Autor pisze, że „od nich pochodzi każde zaklęcie i każdy czar, każde sreod (kichnięcie) i głosy ptaków, każda wróżba”. Nic natomiast nie wskazuje na

^x Adomnan (Adamnan) był spokrewniony ze strony ojca z Kolumbą. Przez 25 lat był opatem klasztoru na wyspie łona. W latach 692-697 napisał Żywot świętego Kolumby (przyp. tłum.).

to, że wśród Celtów z Kaledonii nie było druidów przed przybyciem Scotti, czyli irlandzkich kolonizatorów z Dal Riady.

W opowieściach o magicznych zawodach między druidem Broichanem i Kolumbą wspomniane jest źródło czczone przez lud króla Bruide. Kąpiel i picie wody z tego źródła przynosiło ulgę trędowatym i częściowo niewidomym. Kolumba natychmiast poświęcił źródło, wykorzystując je dla chrześcijaństwa.

W ciągu następnego wieku Cruthini, czyli Piktowie, przeszli na chrześcijaństwo. Byli jednym z ostatnich ludów celtyckich, które przyjęły nową wiarę. Około roku 625 Nechtan, król Piktów, występuje jako patron grupy zakonnic, które wyruszyły z domu świętej Brygidy w Kildare [w Irlandii], by założyć wspólnotę w Abernethy, w Szkocji.

Lewis Spence sądził, że niektóre obrzędy druidów przetrwały w folklorze Szkocji. W roku 1656 duchowni prezbiteriańscy z Applecross w Rossshire podjęli działania przeciw osobom, które złożyły ofiary ^ byka 25 sierpnia „obchodząc w ten sposób dzień, jak go zwą, świętego Mourie”. W 1678 r. konsystorz Dingwall zajął się ukaraniem czterech Mackenzie’ch za złożenie w ofierze byka na wyspie na jeziorze Loch Maree. Thomas Pennant w Tour in Scotland and a Voyage to the Hebrides in 1769 (Podróże po Szkocji i Hebrydach w roku 1769, 1771), zauważył na tej wyspie, zwanej Inis Maree, dąb, w którego pień powbijano jako „ofiarę” gwoździe i monety. Miejscowi ludzie składali przysięgi na świętego Maree. Według Lewisa Spence’a Mourie lub Maree był „wcześniejszym bóstwem”. Spence zdaje się nie zauważać związku z imieniem słynnego druida z Dairbre (Valentia w irlandzkim hrabstwie Kerry), które brzmi Mug Ruith (czyli Mu-ri). Jak już wspominaliśmy, Mug Ruith, znany też jako Magh Ruith, był początkowo bóstwem słonecznym, upersonifikowanym później w postaci druida.

Spence wspomina również o innym obrzędzie, który przetrwał w wielu okolicach wyżyn Szkocji, a mianowicie taighairm. W czasie tego obrzędu jasnowidz owija się w skórę świeżo zabitego byka i czeka na widzenia. Powrócimy do tego tematu przy dyskusji o obrzędach i rytuałach druidów.

Gdy druidzi walijscy pojawili się w rodzimej tradycji literackiej, to przyjęli postać bardów, kasty poetów. Sir John Rhys podkreślił w pracy Celtic Britain (1904), że „znacznie trudniej znaleźć druidów w najstarszej literaturze walijskiej niż irlandzkiej”. Słowo derwyddon (druidzi) pojawia się w wierszu z Księgi Taliesina w odniesieniu do Trzech Mędrców, którzy odwiedzili Dzieciątko Jezus. Większość wzmianek o druidach w literaturze walijskiej ukazuje ich jako poetów i mądrych proroków. Źródła literackie pochodzą głównie z tekstów dwunasto-i czternastowiecznych. Ciekawe wczesne źródło historyczne z pierwszej połowy dziewiątego wieku stanowi Historia Britonnum (Historia Brytów), spisana przez walijskiego mnicha i historyka Nenniusza około 829 r. Nenniusz poświęcił osiemnaście rozdziałów osobie Wortigerna (Vawr tigern, „suzeren, najwyższy władca”), króla południowej Brytanii w czasach wycofywania się wojsk