84279 Śnieciowce4,Srebrzystość liści1

wiają się brunatne, zgorzelowe plamki, które stopniowo powiększają się i kiełki gniją. Roślina reaguje na zniszczenie pierwszych kiełków wytwarzaniem nowych, które są jednak słabsze i cieńsze. Kiełki wtórne mogą również ulegać porażeniu. Porażenie kiełków znacznie opóźnia i osłabia wschody ziemniaków, co prowadzi do znacznego spadku plonów.

Późniejszą formą rizoktoniozy jest próchnienie podstawy pędu. Próchnienie jest procesem gnilnym z tym, że rozkładające się tkanki są suche. Sucha zgnilizna obejmuje tylko części pędów pokryte ziemią, jednak szybko pojawiają się objawy wtórne w postaci zwijania się i pofałdowania brzegów liści wierzchołkowych oraz tworzenia się w kątach bocznych pędów tzw. bulw powietrznych. Pierwszy z tych objawów jest następstwem zakłócenia transportu wody z gleby, a drugi - zakłócenia odprowadzania asymilatów z liści. W końcowej fazie choroby może dojść do przedwczesnego zamierania naci ziemniaka. W okresie wilgotnej pogody na porażonych łodygach, tuż nad powierzchnią gleby, pojawia się białosza-ra opilśń.

Objawy rizoktoniozy na innych roślinach uprawnych. Jednym z powszecnnie występujących objawów porażenia młodych roślin, zwłaszcza motylkowatych i krzyżowych, jest zgorzel siewek. Młode siewki przeważnie giną wskutek zgnilizny szyjki korzeniowej, natomiast na starszych siewkach tkanka w porażonych miejscach korkowacieje i może się zabliźnić. Grzyb R. solani może atakować także korzenie młodych roślin, zwłaszcza na glebach ciężkich i wilgotnych. Na sałacie i kapuście porażeniu mogą ulec nawet najniżej położone liście, które stają się ciemnobrunatne i gniją. 2 warzyw korzeniowych rizoktonioza poraża najczęściej marchew powodując, oprócz zgorzeli siewek, ospowatość korzeni, na których pojawiają się brunatnoczarne plamy i zgnilizna. Choroba rozwija się także na marchwi w przechowalni.

Na pomidorach rizoktonioza powoduje czarną zgniliznę kiełków i próchnienie podstawy łodygi, z objawami białej, puszystej, zbitej grzybni w przyziemnej części łodygi. Na owocach występują drobne brunatne, plamy. Na porażonych i obumierających organach roślin mogą tworzyć się sklerocja.

Etiologia. Grzyb Thanatephorus cucume-ris bardzo rzadko występuje w stadium doskonałym, natomiast jest powszechnie znany w stadium strzępkowym i w postaci skle-rocjów jako R. solani. Obficie rozwijająca się grzybnia jest początkowo bezbarwna, później - w miarę grubienia ścian - staje się żółtobrunatna. Grzybnia składa się z wydłużonych komórek i jest w charakterystyczny sposób rozgałęziona pod kątem zbliżonym do kąta prostego. Sklerocja grzyba stanowią zwarty splot grzybni, są brunatne lub brunatnoczarne. Grzyb R. solani tworzy różne formy fizjologiczne, które wprawdzie nie są określane jako formy wyspecjalizowane, ale wykazują przystosowanie do różnych roślin ży-wicielskich.

Cykl rozwojowy. Grzyb R. solani zimuje w postaci sklerocjów lub grzybni na resztkach porażonych roślin w glebie lub na sadzeniakach. Stwierdzono, że grzyb ten może być także przenoszony z nasionami niektórych warzyw, np. pomidora i fasoli. Zakażeniu siewek roślin sprzyja przedłużanie się wschodów, spowodowane zbyt niską temperaturą. Temperatura optymalna do infekcji wynosi 15-18°C, chociaż znane są formy grzyba przystosowane do znacznie wyższych temperatur. W okresie wegetacji grzyb rozprzestrzenia się wskutek przenoszenia fragmentów grzybni i sklerocjów z glebą lub szczątkami roślin, a w małym zasięgu przez rosnącą w glebie grzybnię. Rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność i niska temperatura gleby oraz osłabienie roślin wskutek niekorzystnych warunków wzrostu. Wpływ ten jest szczególnie wyraźny na ziemniakach, o których zdrowotności decyduje w znacznym stopniu szybkie kiełkowanie i wschody.

Zwalczanie. Wczesne sadzenie ziemniaków zwiększa zagrożenie rizoktoniozą. Trudno jednak zalecać z tego powodu opóźnienie terminu sadzenia, gdyż byłoby to sprzeczne z zasadami agrotechniki, a ponadto zwiększałoby zagrożenie zarazą ziemniaka. Termin sadzenia ziemniaków powinien być optymalnym terminem agrotechnicznym, uwzględniającym cechy odmiany, warunki glebowe, cechy klimatyczne rejonu oraz prognozy meteorologiczne. Sadzeniaki powinny być zdrowe. Ponadto wskazane jest, a w produkcji ziemniaków na sadzeniaki wręcz niezbędne, zaprawianie bulw tolkfosem metylu (Rizolex) lub jednym z fungicydów zastępczych: mankozebem, tiramem, tiabendazolem.

Ochrona innych roślin, głównie warzyw, polega na zaprawianiu nasion fungicydami tiramowymi i unikaniu uprawy po tych samych warzywach lub po ziemniakach.

Rząd Aphyllophorales

Grzyby z rzędu Aphyllophorales występują powszechnie jako huby, tworząc duże owoc-niki w postaci kopyt, konsoli, rozpostartych narośli, lub kapeluszy osadzonych na trzonkach. Owocniki są często twarde i suche, o strukturze podobnej do twardego korka, lub mięsiste i chrząstkowe. Liczne grzyby z rzędu Aphyllophorales występują na drzewach jako pasożyty okolicznościowe. Najpospolitsze z nich, dobrze znane w leśnictwie, należą do rodzajów: Polyporus, Piptoporus, Fomes, Tra-, metes, PhelUnus, Stereum i wiele innych. Niektóre gatunki z rzędu Aphyllophorales są bardzo groźnymi grzybami niszczącymi drewno, w tym materiały budowlane i wszelkie wyroby z drewna. Zgniliznę drewna powodują między innymi Serpula lacrimans (syn. Merulius lacry-mans), oraz grzyby z rodzaju Poria i Conio-phora.

Owocniki grzybów z rzędu Aphyllophorales tworzą hymenofory w postaci fałd. rurek, kolców lub ząbków, na których tworzą się jednokomórkowe, bulwkowate podstawki. Zarodniki podstawkowe są jednokomórkowe i zdolne do zakażania roślin.

Srebrzystość liści

Chondrostereum pwpureum (Fr.) Pouz.

Wy stępowanie i szkodliwość. Grzyb występuje powszechnie we wszystkich rejonach sadowniczych na drzewach pestkowych i ziarnkowych, na agreście, porzeczce oraz na licznych drzewach liściastych, głównie na topoli i brzozie. Choroba jest bardzo groźna i po pojawieniu się w sadzie może spowodować zniszczenie znacznej części drzew.

Objawy. Srebrzenie liści jest charakterystycznym, lecz wtórnym objawem chorobowym. Liście stają się ołowianoszare lub srebrzyste. Objaw ten może wystąpić na pojedynczych gałęziach lub w całej koronie drzewa. Innym objawem jest obumieranie kory drzew. Podłużne nekrozy i pękanie kory pojawiają się na gałęziach i konarach. Zamieranie kory jest często poprzedzane gąbczastością miękiszu korowego i papierowatością kory. Drewno pod zniszczoną korą jest sine lub brunatne. Na przekroju chorych konarów widoczne są zmiany barwy drewna, sięgające aż do rdzenia. Drewno przerośnięte grzybnią ulega suche, zgniiiźnie.

Objawy srebrzenia liści

Toksyny

Rozwój w drewnie grzybni tworzącej toksyny

Infekcja

drewna

Przestrzeń między skórką i miękiszem wypełniona powietrzem tworząca się pod wpływem toksyn grzyba

Zarodniki podstawkowe

Infekcja drewna przez rany: po cięciu, złamaniach i zerwanych owocach

Podstawka

Owocnik    Pień drzewa

pokryty owocnikami

Plektenchyma, z której zbudowane są owocniki grzyba

Rys. 11.59. Cykl rozwojowy srebrzystości liści (Chondrostereum purpureum)

301