88810 IMGE96

278 Jadwiga Czajkowska

Skrajnymi typami anty kultur są wszelkiego rodzaju grupy przestępcze - szajki i gangi - szokują bowiem społeczeństwo działalnością zawierającą motywy niszczycielskie. elementy awantury i wandalizmu. Pierwsze, zakrojone na szeroką skalę badania nad etiologią i fenomenologią gangów zostały przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych w latach pięćdziesiątych. Wyniki tych badań wskazywały na wadliwą strukturę środowiska jako główny czynnik genetyczny kontrkultur. Wykazano, iż kontrkultu-ry rodzą się zazwyczaj w zdezorganizowanych dzielnicach. Ludność zamieszkująca te dzielnice jest z jednej strony wrogó ustosunkowana do szerszego społeczeństwa, z drugiej zaś dąży do przynależności do grupy, którą może stanowić antykultura i która jest w stanie zaspokoić - niekiedy w sposób wadliwy - wiele psychospołecznych potrzeb jednostki. Kontrkultury dostarczają często swym uczestnikom gotowych technik usprawiedliwień dla pewnych kategorii czynów naruszających prawo.

Opis fenomenu kontrkultury koncentruje się zazwyczaj na charakterystyce panujących w niej norm myślenie, postępowania, zwyczajów, struktury wewnątrzgrupowej, specyfice odgrywanych ról oraz przejawów działalności. Do motywów propagowania norm antykultury zalicza się m. in. chęć zabawy, ciekawość, poszukiwanie przygody i emocji. Członkowie kontrkultur oceniają swoją działalność mając na względzie powodzenie w dezorganizowaniu życia społecznego oraz zdobywanie korzyści materialnych.

W ostatnim okresie wiele emocji wzbudził nowy w Polsce przejaw młodzieżowej kontrkultury. zwany ruchem „Satan”, którego członkowie zostali określeni satanistami, szatanistami bądź JDziećmi Szatana”. Satanizm jako kontrkultura powstał w latach sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych - obok subkultury hippisów, skinów i punków. Kontrkultura satanistów zwróciła się przeciwko ustanowionemu porządkowi moralnemu i religijnemu, uznawanym wartościom i instytucjom. Ideologię współczesnego satanizmu zawiera opracowanie Szandora La Vey zwane „czarną biblią”, opublikowane w 1966 r.

Opracowanie, które przedstawiam, stanowi próbę charakterystyki kontrkultury satanistów na przykładzie dwóch tego typu ugrupowań, które prowadziły swoją działalność w jednym z miast Górnego Śląska. Działalność członków tych ugrupowań znamionował wysoki stopień szkodliwości zarzuconych im czynów, przejawiających się przede wszystkim w dokonywaniu w sposób szczególnie brutalny licznych pobić i pocięć ostrymi narzędziami osób najczęściej przypadkowych. Opinie na temat działalności satanistów zawierały przekonanie, iż traktują oni siebie jako apostołów nowej wiary, swoją działalność zaś jako misję szczególnego rodzaju. Owa misja miała inspirować członków ugrupowań do wykonywania zadań mających na celu ■drlonirnie jak największej liczby osób do wiary w szatana i do umiejscowienia zła jrito wartości naczelnej w hierarchiach wartości tych osób. Rezultatem działalności miało być zwątpienie w prawdziwość odpowiedzi religijnych i zdecydowanie się na ponzakiwanie sensu życia i sensu działania w stosunkach z szatanem.

Próba charakterystyki kontrkultury „Satan", zawarta w niniejszym opracowaniu, zostanie skoncentrowana na normach, wartościach, wzorach postępowania pa-

Ugrupowania „Satan** (socjologiczna analiza kontrkultury...    jgf

nujących wśród członków ugrupowań oraz przejawach działalności tego typa IBM*, kultury, a także interpretacji motywów, dla których młodzi chłopcy zdecydowaH się zostać „Dziećmi Sztana”. [...|

OPIS PROCEDURY BADAWCZEJ

Podstawą opracowania są dokumenty zawarte w aktach sądu rejonowego jednego z miast Górnego Śląska, dotyczące spraw przeciwko członkom dwóch ugrapo-wań satanistów, które prowadziły swoją antagonistyczno-destmktywną ifauhilnntf w tym mieście w 1987 r., szczególnie wzmożoną w okresie jesiennym. „Dorobek" pięciu satanistów znalazł swój epilog na wokandzie sądowej na początku 1988 r. Akta sądowe dotyczące satanistów zawierają m. in. notatki o zgłoszeniu przestępstwa, protokoły przesłuchań podejrzanych, poszkodowanych i świadków, protokoły wywiadów środowiskowych, opinie ze szkól, zakładu pracy, notatki sądowe, akty oskarżenia, opinie sądowo-lekarskie itp., a w jednym przypadku nawet zdjęcie osoby poszkodo

wanej. Dokumenty te miały dużą wartość poznawczą, jednakże do protokołów z przesłuchań poszkodowanych i podejrzanych podchodziłam z dużą rezerwą.

Pierwsze były zazwyczaj sporządzone przy dużej dozie emocji osoby poszkodowanej, drugie zaś często ukazywały zafałszowany obraz wydarzeń, co miało na celu przede wszystkim uniknięcie konsekwencji popełnionych czynów. Przy «*»!■"* dokumentów brałam pod uwagę fakt, że intencje zeznań poszkodowanych i podejrzanych były niewątpliwie sprzeczne. Niekiedy rekonstrukcje tego samego wydarzenia dokonane przez podejrzanego, poszkodowanego i świadków były bardzo odmienne. Należy również dodać, iż większość dokumentów zawarta w aktach sądowych tworzona była bezpośrednio po wydarzeniu, czyli sporządzona „na gorąco", dlatego też treść w nich zawarta była chaotyczna, niespójna. Chociaż akta zostały sporządzone tylko przeciwko pięciu najbardziej aktywnym członkom ugrupowań, materiały je obejmujące zawierały informacje charakteryzujące całe środowisko satanistów miasta, jak również charakteryzujące jego działalność.

Ponadto źródłem informacji o ugrupowaniach satanistów były rozmowy i wywiady przeprowadzone z prokuratorem sądu rejonowego. Zostały one przeprowadzam w fazie wstępnej badań. Przed przystąpieniem do rozmów i wywiadów zaprezentowałam rozmówcy charakter i cel badań. Rozmówca był komunikatywny, dobrze Toric— wany w strukturze i cechach środowiska stanowiącego teren jego codziennej aktywności życiowej. Rozmowy i wywiady miały zatem dla badań dużą wartość pd2aaąpM|a|| Podczas rozmów dokładnie opisano mi działania, które podejmowała pml tirami*^ ją stosunku do członków ugrupowań, poszczególne etapy przygotowania spraw B Dowiedziałam się również o nagminnośd fałszywych informacji ptzek«ggj^^| do prokuratury o rzekomej aktywności satanistów, o wypadkach pobić    H

przez poszkodowanych na „konto" satanistów, które po rozpoznaniu spraw się nawet rezultatem rodzinnych nieporozumień np. pobicia żony przcs