84581 Snap20

Filozofia przyrody jako nauka filozoficzna

jednostkowy byt realny w aspekcie bytowości, dając o nim ujęcie maksymalnie abstrakcjonistyczne, bo z pominięciem wszelkiego konkretu jako takiego z dziedziny odrębności kategorialnych i różnic w zakresie typów bytu, a z uwzględnieniem samego tylko najbardziej podstawowego aspektu bycia czymś istniejącym realnie”¹”⁹. Natomiast filozofia przyrody bada „byt realny zacieśniony do określeń, jakie są właściwe dla wszystkiego, co jest częścią przyrody”¹¹⁰ i „ma za swój przedmiot formalny typ bytu, jaki charakteryzuje rzeczy występujące w przyrodzie, właściwy im byt spartykularyzowany -byt podległy ruchowi w znaczeniu ścisłym (ens mobile)""¹.

Jak się wydaje, z pewnego punktu widzenia pytanie o autonomię filozofii przyrody w stosunku do metafizyki jest źle postawione, gdyż odpowiedź na nie jest uwarunkowana rozumieniem filozofii. Przyjmowana koncepcja uprawiania filozofii wyznacza bowiem miejsce problematyki z zakresu badania filozoficznych zagadnień odnoszących się do przyrody. Konsekwentnie, dyskusja z powyższymi stanowiskami musi siłą rzeczy odnieść się do samego rozumienia istoty, zadań i celów filozofii.

Autorzy, którzy filozofię przyrody traktują jako część metafizyki lub uważają ją za metafizykę szczegółową czy stosowaną, przyjmują bardzo szerokie rozumienie zakresu badań metafizyki. W tych ujęciach przedmiotem metafizyki jest wszystko co istnieje, wszystkie konkretne byty. Zatem przedmiot metafizyki obejmuje swym zasięgiem prawie całość rzeczywistości, a więc w szczególności nie tylko realnie istniejące otaczające nas przedmioty materialne, lecz również poznanie, wartości, Boga. Takie rozumienie filozofii jest kontrowersyjne, gdyż nie uwzględnia całej złożoności problematyki i różnorodności metod stosowanych do ich rozwiązywania. Byty materialne, dusza ludzka, Bóg, nauka, wytwory kultury (wymieniam przykładowo tylko pięć różnych typów obiektów) stanowią odrębne, niesprowadzalne do siebie nawzajem kategorie bytowe. Przyjęcie

^lw K. Któsak, „7. zagadnień filozoficznego poznania Boga”, dz. cyt., s. 56.

¹¹⁰ K. Kłósak, „Z leorii i metodologii filozofii przyrody”, dz. cyt., s. 105.

K. Kłósak, „Z zagadnień filozoficznego poznania Boga”, dz. cyt., s. 57.

a priori, że do ich filozoficznego ujęcia wystarczy zastosować tylko jedną metodę, może prowadzić do znacznego ograniczenia zakresu problemów, które dadzą się w tych ramach sformułować i rozwiązać.

Z kolei S. Mazierski 2a główne kryterium wyodrębnienia filozofii przyrody od metafizyki uważa różnice w metodach uprawiania tych dyscyplin filozoficznych. Nawiązuje w tym zakresie do arystotele-sowsko-tomistycznej koncepcji trzech stopni abstrakcji. W świetle wyników filozofii nauki metody tworzenia pojęć i teorii zarówno przyrodniczych, jak i filozoficznych przekraczają ramy wyznaczone przez tomistyczną teorię abstrakcji. Zwłaszcza abstrakcje fizyczna i matematyczna są rozumiane zbyt wąsko, by można je było zastosować do współczesnej fizyki i matematyki. Toteż opieranie się na tej teorii wydaje się być dziś anachronizmem. Trudno jest zatem określić metodę swoistą dla filozofii przyrody, która byłaby stosowana tylko w tej dyscyplinie filozoficznej i nigdzie poza nią.

Współcześnie poza tomizmem zacieranie różnic między filozofią przyrody a metafizyką jest w zasadzie powszechne. Dwa wielkie systemy filozoficzne XX w. A.N. Whiteheada i P. Teilharda de Chardin obejmują całość problematyki filozoficznej, w której zagadnienia dotyczące przyrody stanowią jeden z elementów szerokiej wizji rzeczywistości. Koncepcje monistyczne z kolei ograniczają się tylko do kwestii ściśle związanych z własnościami rzeczywistości materialnej, tworząc metafizyki przyrody. Tak dzieje się na przykład w materializmie dialektycznym.

Wskazane trudności z określeniem różnic między metafizyką a filozofią przyrody nie oznaczają że w pełni zasadne jest traktowanie filozofii przyrody tylko jako części metafizyki. Wśród rozmaitych zagadnień filozoficznych daje się bowiem wyróżnić grupa problemów, które odnoszą się tylko do przyrody, do świata fizycznego, materialnego. Można zatem wydzielić naukę filozoficzną która będzie badać wyłącznie te zagadnienia. Linię oddzielającą filozofię przyrody od metafizyki proponuję poprowadzić w następujący sposób. W metafizyce określa się sposoby istnienia rozmaitych obiektów oraz bada się różnice między tymi sposobami istnienia

09