Choroby lasu0027 jpeg

Czynniki stresowe naturalne i antropogeniczne

0

0¹

5 §

-li £-o

f O •| s

i-i'«

6.-S

sr 53

.O

'C

o

C3

£ p

4. Drzewo silnie zmienione + organizmy wtórne (owady, grzyby itp.) = drzewa zasiedlone, tracące zdolność do reagowania na zaistniałe warunki, stopniowo lub w sposób nagły zamierające.

Po ustąpieniu stresu i przy braku istotnego dla funkcjonowania drzewa zasiedlenia tkanek przez owady czy grzyby stan osłabienia często cofa się i drzewo powraca do stanu poprzedniego. Ta faza osłabienia może być widoczna dzięki efektowi mechanizmów⁷ przetrwania (o charakterze odpornościowym), dzięki którym drzewo elastycznie dostosowuje się do aktualnie występujących, niekorzystnych warunków środowiska.

Mechanizmy choroby i przetrwania

Skrzypiące drzewo dłużej w lesie stoi - refleksja optymistyczna

W wyniku oddziaływania czynników stresowych na części nadziemne roślin (korony drzew), a także w trakcie trwającego już procesu chorobowego następują zmiany strukturalne i funkcjonalne igieł lub liści, ale w sw^rej istocie dotyczą one sprawności funkcjonowania aparatu asymilacyjnego. Na poziomie organu następują zmiany liczby funkcjonujących roczników igieł, ich masa, długość, barwa, liczba szparek itp., zaś na poziomie komórki - zmiany miąższości w⁷arstwy mezofilu (czyli tkanek miękiszowych, w⁷ których z udziałem chloroplastów zachodzi fotosynteza), aktywmości aparatu szparkowego, zmiany w koncentracji C0₂, hydratacji (uwodnienia) komórek itp.

W komórkach na skutek narastania efektu stresu, niezależnie od jego pierwotnej przyczyny, powitają w⁷olne rodniki tlenowe uszkadzające białka, DNA i tłuszcze w⁷ błonach komórkowych. Następuję wówezas uaktywnienie jonów⁷ ponadtlenkowych, wzrost przepuszczalności błon komórkowych i kolejno narastające uszkodzenia: zmiany w⁷ organellach i w chloroplastach (podwyższenie pH, sprzyjające gromadzeniu aktywnych form tlenu i ich przekształceniu w⁷ H₂0₂, powodującego tzw⁷. stres oksydacyjny, a także zmiana układu gran). Następuje redukcja systemów⁷ membranowych, zmiany w strukturze i funkcjonowaniu wiązek naczynkwo-sitowych (spłaszczenie przekroju), ubytek chlorofilu a i b, wzrost poziomu antocyjanów⁷, polifenoli i monoterpenów⁷. Następuje obniżenie zawartości skrobi i protein, zmiany aktywności kwasu rybonukleinowego, fito-hormonów i ich prekursorów⁷ zmiany w⁷ kinetyce elektrolitów⁷ komórkowych, potencjale wodnym, transporcie w⁷ody i asymilatów. Równocześnie jednak roślina broni się, wytwarzając przeciwutleniaeze (antyoksydanty - katalazy, peroksydazy i inne) oraz tysiące innych związków⁷ w⁷ różnych cyklach, dzięki czemu możliw⁷a jest bardziej lub mniej skuteczna neutralizacja zaburzeń.

O istocie przebiegu choroby będącej efektem stresu decyduje stres wodny - ograniczona obecność lub brak w⁷ody w komórce. To woda właśnie przesądza o stanach koloidalnych protoplastu, a przez to w^rarunkuje prawidłowy i wydajny przebieg procesów⁷ biochemicznych, zaś w⁷ przypadku infekcji - indukowanie aktywności enzymów⁷ komórkowych.

Aparaty szparkowa działają jak najdoskonalsze czujniki hydrauliczne i natychmiast reagują na zmiany czynników⁷ otoczenia i na sygnały o zmianach funkcjonalnych w rośli-

55