IMGE92

274 Barbara Lewenstein, Małgorzata Melchior

się z szerszej zbiorowości oraz wsparcie emocjonalne. Stanowią tym samym próbę przystosowania się do rzeczywistości. Podstawą tego przystosowania nie stają się jednak wartości o zasięgu uniwersalistycznym, tak jak w przypadku młodzieży zachodniej. ale raczej wartości o charakterze partykularnym, odnoszące się jedynie do własnej grapy czy wspólnoty, do kręgu wyznawców tej samej wiary, a nie do szerszej kategorii ludzi, jak cale społeczeństwa czy nawet ludzkość. Stosunek do świata zewnętrznego wyrażający się w tym, że świat tej jawi się jednostce jako groźny i nieprzychylny, sprawiać może ponadto, że nie dąży ona do realizacji przyjętych w swej grupie wartości poza tą grapą.

Główne zagrożenia, jakie na naszym grancie niosą ze sobą tendencje wspólnotowe. widzimy w poświęcaniu własnej jednostkowej autonomii na rzecz grupy czy więzi z innymi, w konformistycznym podporządkowywaniu się celom i wymaganiom grupowym, co może prowadzić do „psychicznego ubezwłasnowolnienia" jednostki “. do niezauważalnego oddziaływania przymusu wewnętrznego. Pisał o tym między innymi Stanisław Ossowski wskazując, iż owa „sięgająca do głębi naszej osobowości doskonała forma przymusu” pozornie tylko nie zagraża naszemu poczuciu wolności, ale staje się „ukrytym narzędziem tyranii” jednostek odczuwających zasady i wymogi wpojone im przez otoczenie społeczne jako „glos własnego sumienia"²⁰.

W zebranym przez nas materiale badawczym na temat uczestnictwa w ruchu oazowym powyższe niebezpieczeństwa wyłaniają się niezwykle wyraźnie. Szczególnie „nowa wspólnota” staje się tu, jak podejrzewamy, owym doskonałym narzędziem oddziaływania na umysły młodych ludzi, konformizowania ich ze względu na wymagania i cele ruchu, ujednolicania ich zapatrywań i postaw.

PRZYPISY

¹ Por.: J. Werienstein-Żulawski, Dzieci anomii, „Przegląd Powszechny" 1986, nr 9; tegoż autora, Dotci anomii - kontynuacje. „Przegląd Powszechny” nr 2,1987.

^: R. K. Merton. Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982, s. 249.

' Wychodzono z założenia, iż motywy te z biegiem czasu mogą się zmienić.

j Por.: K; Kiciński. H. Świda. Przed Sierpniem i po Grudniu, z badań nad postawami i wartościami. UW IPSiR, Warszawa 1987.

I S. Nowak. Postawy, wartości i aspiracje społeczeństwa polskiego, [w:] Społeczeństwo polskie czar* kryzysu. S. Nowak (red.), UW, 1S. Warszawa 1984. s. 432.

*    Przypuszczamy, iż zwróceniu uwagi na ruch o tej właśnie orientacji sprzyjać może dość powszechne przekonanie o pozytywnym charakterze działań Kościoła. Potwierdzają to także wypowiedzi ■■ych badanych.

¹ Por.: B. Newman. Protectne Communilies and Personal Identity (omówienie artykułu ukazać się aa w wyd. UW, oryginał udostępniła nam B. Mikołajewska).

*    iorońZBwag dwóch typów procesów tocjalizacyjnych zapożyczyłyśmy z artykułu A. Wyki, O awan-gnudowya stylu alternatywnym, (w:) Styl tycia, obyczaje, ethos w Polsce lat siedemdziesiątych, A. Si-dMó (icd.). Warszawa 1983. W tekście tym autorka wyróżnia dwa rodzaje procesów socjalizacyjnych I dmokaorywycznych dla DWL (Dominant Ways of Life) i AWL (Altemativc Ways of Life) - oraz •dpowiaduj** fi dwa typy przekazów normatywnych. W obrębie AWL mamy do czynienia z socjali-

_Anomia, wspólnota, autonomia - wokół badań nad ruchem (nanW||^^^W

zacją a posteriori, w której „. ..refleksja, intelektualna obróbka doświadczenia jen nudne w przeżycia aksjologicznego", DWL charakteryzuje socjalizacja a priori. Juón odbywa aę przez przekaz autorytatywny-glównie na drodze intelektualnej cenionych Aiminającjdl

' We współczesnej zachodniej literaturze socjologicznej taki sun rzeczy opi*yn«p)MM|^^^^^| tegoriach procesów modernizacyjnych niż przy użyciu pojęcia anomii, for. P. L Berger, ner. The Homeless Mind. Modemization and Cansciousness, Yintage Bookt Ed., N, 1t

^1,1 Społeczeństwo polskie drugiej połowy lal SD-tychi Próba diagnozy siank nej ZG PTS, 1987, s. 16-17.

¹¹ P L. Berger, Człowiek Zachodu: wyzwolenie i samotność „Aneks" nr 43 (przedruk aa: „PMMM Revicw" nr 4, 1985).

¹¹ Ibid., s. 5.

" Sięgano po nie ostatnio w lalach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, gdy próbowano kład wyjaśniać ówczesne zjawiska młodzieżowej kontestacji. Wydaje tal ze pojęcia B być stosowane, pomimo że nie spotyka się ich obecnie w tekstach zachodnich autorów optsagpydenttĘ sne społeczeństwa.

¹⁴ P. L. Berger, ap. cii.

” Ibid., s. 5.

^1,1 Por.: J. Koralewicz-Zębik, Postawy wobec t/ewhftrznego przymusu, ethos m> Polsce lal siedemdziesiątych, cyt wyd.. s. 22.

¹⁷ Por.: J. Seler. Wspólnota buddyjska w warunkach polskich. |w:j Wybrane -jsgadnieiiia ąmtĘĘĘ^M kultury młodzieżowej w Polsce. Wyd. CPBP. Warszawa 1986. Z badań tego autora wynika, ii aacMK two wc wspólnotach buddyjskich pełni dla swoich członków podobać, ochronne funkcje jak w opiay-wanych przez nas „oazach". Przystąpienie do Stowarzyszenia Buddyjskiego Zen .Ciogi^-allB autora - jest powodowane przede wszystkim niezaspokojonymi potrzebami psycholociMEfMB^H członkowie poszukują potwierdzenia własnej wartości bezpieczeństwa. whiomeam Ucag(M|^^^fl wspólnocie niekoniecznie związane jest ze świadomym wyborem świaiopogłądpj(M0j^^^^^^^H zapytuje autor - medytacja, której nie towarzyszy cały bagaż teorii i sryhi bycia Zen. aa* naje af iMfl| ucieczki zamiast być formą poszukiwań?"

¹¹Z porównawczych badań ankietowych nad systemem wartości młodzieży przeprowadzonych pod kierunkiem H. Świdy-Ziemby wynika, iż jął Malał szczególnie o charakterze wspólnotowym, są najbardziej cenione (spośród wiein dzież RFN, to jednak niezależność lokuje się tuz po nic h. Pojawienie się obu tych rodzaiów czele ogólnej hierarchii sugeruje możliwość konfliktu. Istotnie, jest on obecny oraz szca«iMfi^^H ny. jak to wynika z badań, w odniesieniu do obiektów bliskich „ja", na przykład rodziny. KmWH rozstrzygany jest tam zwykle na korzyść tendencji niezależnościowych. Por.: praca magiaMą(B^^H wcnstcin pt. System wartoici młodzieży polskiej i niemieckiej. Warszawa 1983.

w J. Koralewicz-Zębik. ap. cit., s. 35.

4“ S. Ossowski, Z zagadnień struktury,społecznej. Dzieła, tom 5. PWN. Wirnann ^U^^^^^