MetodaUNHP djvu

METODA

U: Ai WIAJĄCA

N. F. ŻABI

|! ewoma mapami. MtfCJRrn do fllfch, tablicą do uc2e<va < 2 pudelkiem fcryittalów rółnokolorovvycb /

V0"O.// >\

‘^h

I,

*

I

I

% m a;

s t V

W KRAKOWIE

CZCIONKAMI DRUKARNI „CZASU:¹ ; A L Aut Al AUTORA

1873.

METODA

UŁATWIAJĄCA

fitipclioh    u >

N! F. ŻABY,

(z dwoma mapami, kluczem do nich, tablicą do uczenia i z pudelkiem kryształów różnokolorowych.) Ł

W KRAKOWIE

CZCIONKAMI DRUKARNI „CZASU!¹

NAKŁADEM AUTOKA

1873.

200<Mlt

METODA N» F. ŻABY

UŁATWIAJĄCA

NAUKĘ HISTORYI POWSZECHNEJ.

Wszyscy zgodzimy się na to, że dobra pamięć jest fundamentem na którym wznosi się obszerny budynek postępowego rozwoju umysłowego;-Co jest pamięć, i w jaki sposób jej usługi mogą być z wielką korzyścią zużytkowane, było to już starąnnęm'badaniem wielu filozofów i szczegółowo nad tern zs&anawifu# się. Definicya znakomitego filozofa angielskiegojŁocka trafnie określa jej posłannictwo. On nazywa pamięć składem naszych myśli, naszych wrażeń — gdyż zakres umysłu człowieka będąc tak ścieśnionym, że nie może pochwycić i objąć nad kilka wrażeń w jednym czasie, ztąd wynikła konieczność posiadania podobnego składu, gdzieby się wszystkie myśli przechowywały i zapotrzebowane, mogły być z łatwością wywołane ze swojego ukrycia. A zatem staje się widocznem, że główną regułą w zarządzie podobnego składu być powinno, zachowanie ścisłego porządku już w myślach, już w ich klassyfikacyi, tak, aby właściciel owego składu, wiedział gdzie pójść dla ich znalezienia. Ta prawda ma powszechne uznanie, lecz jak wszystkie prawdy muszą być zdobywane drogą troskliwej pracy, a ta troskliwość do wyższych podnosi się rozmiarów, skoro czuwa nad rozbudzaniem się dziecinnej inteligencyi. Od małych początków, dochodzimy do wielkich skutków. Często co nam się wydaje drobnostką, ukrywa w sobie środki wystarczające do osiągnięcia najważniejszych celów. A zatem wszystko co może przyczynić się do rozwijania różnych attrybucyi umysłowych; jak np. do zaostrzania uwagi, do utworzenia związku między myślami, lub do połączenia ich za pomocą Assoeyacyi i Analogii, nie może jak wzmacniać pamięć, która swym jasnym poglądem stanie się wiernym stróżem nabytych wiadomości. Metoda zamykająca w sobie te warunki, nie może jak tylko zasłużyć na szczególne uwzględnienie i sądzę, że plan następny, zastosowany do nauki Historyi, Literatury i Statystyki odpowie doniosłościom swojego zakresu.

Zdaje się, że Opatrzność, aby rozsunąć szczupły zakres ludzkiej umysłowości, uposażyła nieoszacowanym przywilejem dającym jej prawo przechadzania się po polu tradycyi i utrzymywania ścisłego związku z tern wszyst-kiem co było, aby to było, przyświecało swem doświadczeniem temu, co ma być, — a tak zpotęgowana myśl od — było, wyprowadza wnioski — będzie. Przeszłość jest prawdziwym obrazem życia — przyszłość jest zakryta, przeszłość odsłania nam wszystkie pamiątki — pozwala przypatrywać się zbliska kombinacyom różnych wydarzeń, gdzie daje się spostrzegać na wydatnej widowni indywidualność każda, a przez to wiedza indywidualna wzrasta w siły, wyrabia się i staje się stróżem rozwoju poczucia godności człowieka. A cóż dopiero, jeżeli do tego szczupłego zakresu indywidualizmu dodamy przeszłość wieków i wieków historyi całego rodu ludzkiego V Co za obszerny świat duchowy! co za bogactwo dla myśli i uczuć! W samej rzeczy, nauka Historyi powszechnej ma wielki urok dla nas, lecz przez swój ogrom nie dla wszystkich jest dostępną. Znajomość faktów rozrzuconych po tylu wiekach — do każdego faktu dołączyć trzeba datę do niego należącą, i te fakta z ich właści-wemi datami umieścić w pamięci — a że pomiędzy cyfrą numeryczną reprezentującą datę i faktem z nią połączonym nie ma najmniejszej analogii, ztąd wynikła przykra trudność w przechowaniu ich razem w pamięci. Pomimo tego, znajomość faktów z datami jest koniecznością, gdyż bez dat, fakta stają się martwemi, a na znajomości faktów i dat budują się systema filozofii Historyi. Od dawien dawna ta trudność była od wszystkich uznaną, i szukano środków za pomocą których mozolność tej nauki mogłaby być umniejszoną. Ztąd powstały różne metody, i nad którąkolwiek z nich zechcemy się zastanowić, czy to Fenegla, Strausa, Lesagego, czy Memoria technica Dra Grey, albo Strumień czasu Dra Gregory lub Majora Bell i wielu innych, każda ma swą dobrą stronę, lecz wszystkie w praktyce nie dały się zastosować, bo im brakowało i na prostocie i na warunkach wystarczających do osiągnięcia zamierzonego celu. Wszelako ich praca nie była daremną. Utorowała drogę innym do przetwarzania ich pomysłów, i w ten sposób idąc jeden za drugim dorzucamy myśl do myśli, i ztych różnych jednostek myśli wyrasta większe światło na drodze naszych poszukiwań. I ja nic nowego w tym względzie nie przynoszę, bo nic nie ma nowego pod słońcem; tylko strój świeży — zastosowanie świeże, a jak dotąd doświadczenie pokazało, odpowiada potrzebom w rozwoju umysłowym. Winienem tu powiedzieć, i to czynię z narodową dumą, że nasz ziomek Jaźwiński pierwszy wpadł na szczęśliwą drogę co do grupowania faktów — już można było mieć jaśniejszy pogląd na ogrom nauki. Później nasz znakomity ziomek ś. p. jenerał Bem wraz ze mną, pracowaliśmy wspólnie, aby tę Metodę podnieść do całej swej doniosłości, i wyprowadzić ją ze szczupłych granic samej Chronologii. Pierwszą próbę zrobiliśmy w roku 1841 w Londynie w pałacu księcia Sussex stryja królowej Anglii. Już wtenczas otrzymaliśmy dostateczne uznanie od osób poważnych do utwierdzenia nas w wytrwałości w tej pracy. Lecz zdrowie skołatane jenerała Bema, a później urok trąbki wojennej powołał go na inne pole, i odtąd sam jeden nie ustawałem w rozpoczętym zawodzie, i dzisiaj opierając się na świadectwie, już nie specyalnego kółka, ale na świadectwie rozległem Anglii, Stanów Zjednoczonych Ameryki, Brazylii i Portugalii, śmiało mogę powiedzieć, że jakkolwiek może jeszcze być wyżej udoskonaloną ta Metoda, z tern wszystkiem już dzisiaj posiada wszystkie warunki do ałatwienia nauki Historyi, Literatury i Statystyki, (zastosowanie tej Metody do statystyki jest wyłącznie moim pomysłem.)

Największą zaletą tej Metody, jest jasność i prostota, tak, że nawet, dziecko którego pojęcie tylko zaczyna się rozwijać, i zrozumieć może i z upodobaniem zajmować się ową zabawką (bo w takiej formie jemu to przedstawi się,) a w przeciągu krótkiego czasu bez utrudzenia jego umysłu, w ciągnie się w ów porządek rzeczy, który utrwala pamięć i nadaje bystrość i związek w myślach.

Ponieważ na pierwszym względzie mamy, aby ta Metoda stać się mogła własnością umysłową każdego, przystępujemy do wskazania pewnej drogi, której się trzymać należy, jeżeli pragniemy ów cel osiągnąć.

Pierwszem staraniem każdego uczącego się powinno być, aby to czego się uczy wcieliło się w jego umysł.

Trzeba, żeby początkujący nie spuszczał ze swej uwagi, że nabycie Metody jest głównym jego celem — że Histo-rya służyć tylko będzie za środek do otrzymania pożądanego skutku. — A zatem nie potrzeba ani troszczyć się ani wciskać w pamięć nazwiska faktów i daty do nich należące — owszem, jeźli który fakt ze swą datą uczepi się pamięci, starajmy się otrząsnąć się z niego, i tylko o nim myśleć, kiedy się go widzi w jego właściwej loka-lizacyi. Cała zatem uwaga powinna być zajętą samą organizacyą Metody, a skoro budowa owej Metody stanie się, że tak powiem mieszkaniem pamięci, wtenczas umysł z łatwością przypatrywać się będzie uporządkowanym myślom, i podług swej woli wywoływać je ze swego ukrycia — a dopiero Metoda stanie się środkiem ułatwiającym naukę czy Historyi, Literatury czy Statystyki.

Budowę tej Metody następny Diagram przedstawia: 12    3    456789 10

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Jestto kwadratowa szafka z dziesięciu pułkami. Każda pułka ma dziesięć przegródek, licząc od lewego do prawego. W zastosowaniu do nauki Historyi, każda przegródka oznacza ,,Eoh^il — mamy dziesięć lat na każdej pułce — a dziesięć pułek całego kwadratu, przedstawia „ Wiele.¹¹ Każda przegródka czyli rok, zawiera w sobie dziewięć podziałek. — Te podziałki są uosobnie-niem faktów^r, jakie mogły mieć miejsce w którymkolwiek bądź roku, gdyż podziałki w każdym roku mają też same znaczenie bez względu na kolor — liczą się horyzontalnie od lewego do prawego. Znaczenie podziałek i symbolów jest następne:

Podziałek

ly Wojna. W Bitwa. X Domowa wojna.

2gi B Zabór. V* Nabycie w skutek traktatu. O Kolonie.

3ci B Nieszczęście, plaga, ogień, prześladowanie.

W Trzęsienie ziemi. X Klęski wojenne.

4ty B Znakomici mężowie V Znakomite kobiety. X Urodziny. Śmierć.

5ty H Panujący. X Podział władzy wykonawczej. j|£ Wschodni rzymscy cesarze.

6ty B Odkrycia geograficzne. ^ Scientificzne.

X Przemysł.

7y B Sejm, parlament, sobór. ^ Legislatura. X Publikacja książek.

8y B Rewolucje. ^ Powstanie stłumione. X Spisek.

9ty B Pokój. ^ Traktat w czasie pokoju \ Liga.

Oprócz wyżej wymienionych, symbol dziesiąty wielki □ oznacza wypadki ważne, które nie są określone dziewięciu podziałkami i od nich są niezależne. Dalej zwrócić trzeba uwagę na linię horyzontalną, która dzieli Diagram na dwie równe części. Posłuży nie mało do prędkiego rozgatunkowania czasu, bo jest brzegiem rozdzielającym pierwsze pięć dziesiątek od drugich pięciu dziesiątek. Podobne punkta oparcia są niezmiernie korzystne a szczególniej na rozległym polu nauki. Lecz druga linia prostopadła, która dzieli dziesięć na dwie równe części, jest nierównie ważniejszą i zawsze trzeba ją mieć na uwadze, gdyż za pomocą jćj przewodnictwa, zdołamy w krótkim czasie przywłaszczyć całą organizacyę wewnętrzną kwadratu ze wszystkiemi jej szczegółami i korzyściami.

Zastanówmy się nad następnym Diagramem:

PROSTOPADŁA

1	2	3	4	5	6	7	8	0	10
1	2	3	4	5	6	7	S	•	10
1	2	3	4	^5	6	7	8	9	10
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	2	3	5	5	6	7	8	9	10

LINIJA.

Spostrzegamy, że wszystkie przegródki na lewej stronie linii prostopadłej, są 5, 4, 3, 2, 1, a na prawej

stronie 6, 7, 8, 9, 10. — Jeżeli uczący się zatrzyma swoją uwagę na pierwszej pułce w przegródce 5, spostrzeże, że wszystkie przegródki 5te znajdują się jedna pod drugą — różnica w dziesiątkach tylko. To samo z innemi numerami. A zatem, żeby uczynić tę linię prostopadłą wytkniętą metą, od której i do której cala nasza uwaga zbiegać się powinna, nazwiemy ją linią środkową i na niej oprzemy porządek naszych myśli. Uczący się musi zawiesić swój sąd o prawdopodobieństwie co do skutku mogącego dać się zrealizować. Niech ściśle i ślepo trzyma się reguł przepisanych, a jeźli było jakie zwątpienie z jego strony, tem silniejsze będzie zadowolenie, skoro pomimo tego cel pożądany zostanie osiągniętym. W następny sposób przystępujemy do uczenia się .Metody:

Tablica na kształt szachownicy, rozkłada się: bierze się mapę kolorowaną, klucz do niej i pudełko kryształów różnokolorowych. Zaczynamy zazwyczaj z pierwszym wiekiem Ery Chrześcijańskiej. Spostrzegamy, że wiek pierwszy zawiera trzy kolory: Czarny — Historya Rzymska, — Błękitny—Chrześcijanizm,— Czerwony— Historya Brytańska. Powtarzamy cośmy już wyżej powiedzieli, że wcale nie trzeba troszczyć się o spamiętanie ani nazwisk ani dat, lecz całą uwagę obrócić, na lokalizacyę, na kolor i formę symbolu i nabrać wprawę szybkiego czytania. Aby mieć zawsze na uwadze ową linię środkową, wszystkie symbole na którejkolwiek pułce położone z lewej strony linii środkowej, czytają się od prawego do lewego, to jest, pierwsza przed środkową linią — druga, trzecia, czwarta, piąta przegródka przed środkową linią — znaczy 5, 4, 3, 2, 1. Wszystkie symbole po prawej stronie linii środkowej, czytają się od lewego do prawego, to jest pierwsza, druga, trzecia, czwarta, piąta przegródka za linią środkową.

Najprzód czyta się kolor — następnie jaka pułka, potem odległość od linii środkowej — nakoniec w jakiej po-działce lokalizuje się. Naprzykład — patrząc na pierwszy symbol w pierwszym wieku, powiadamy, 1) kolor— maleńki czarny — 2) na pierwszej pułce — 3) pierwszy za linią środkową — 4) w drugiej podziałce, uczący się stosownie lokalizuje kryształ. Co znaczy kolor czarny? Historya rzymska. Co znaczy druga podziałka? Podbicie, a zatem patrząc na ten symbol czytać będzie: Rzymianie podbili jakiś kraj — pytanie jaki? gdyby martwa mapa wypowiedzieć mogła co do litery i myśl i rzecz samą byłaby mędrszą od człowieka, i zniweczyłaby wszelkie usiłowania na drodze rozwoju umysłowego — ona tylko nadaje nieomylny kierunek myślom, a nam zostaje dopełnić tok myśli faktem. Na to mamy klucz do map, i w nim znajdujemy, że Judea stała się prowincyą rzymską — a w którym roku ? rok jest widzialny — jest połączony z faktem — rok 6ty. Dalej widzimy, maleńki czarny, na tej samej pułce — 4ty za linią środkową, w pierwszej podziałce. Co znaczy pierwsza podziałka? Wojna — a forma symbolu? Bitwa — a więc czyta się, bitwa rzymska była stoczoną — w roku ? 9, a ta bitwa nazywa się? radzi się klucza — Roinanfeld. Ile razy dołączamy sam fakt do nasuniętej myśli, wzrok nasz powinien być wlepiony w miejsce w ktorem ten fakt został umieszczony — nie należy zatrudniać pamięci oderwa-nemi faktami od lokalizacyi — tylko myśli się o nich wraz z ich właściwą i porządkową lokalizacyą. Tym sposobem układa się obrazek całego wieku. — Ćwiczy się oko przez chwil kilka w rozróżnianiu symbolu od symbolu — zbierają się kryształy — i powtarza się to ćwiczenie dwa a najwięcej trzy razy. Jeżeli można w początkach co dzień zatrudniać się tą zabawką tem lepiej, co drugi dzień jest konieczną potrzebą. W krótkim czasie wzrok taką nabędzie wprawę, że później bez pomocy perełek, przebiegłszy kilka razy którykolwiekbądź kwadrat, wszystko co w nim widział, stać będzie przed okiem umysłowem. Oprócz tego ta Metoda dla czytających obszerne dzieła, oddać może nieoszacowane usługi. Sam będzie mógł utworzyć własną mapę już z faktów już z okresów, które w ciągu czytania zatrzymują jego uwagę — a tak ważniejsze periody i fakta ustawione w porządku pozwolą zatrzymać w pamięci cały pogląd autora tego dzieła.

Zazwyczaj początkujący zdradzają swą ciekawość i troszczenie się, zapytaniem, w jaki sposób wiadomość nazwisk, faktów ma się otrzymać? Ta trudność na pozór tajemnicza, jest jedną z najmniejszych trudności. Za całą dam odpowiedź — wciel się w Metodę — niech zwyczaje intelektualne rozwijają się podług jej zasady, a znajomość nazwisk będzie naturalnem następstwem, owej energii umysłowej, która się wyrabia i zbiera wiadomości sobie właściwemi drogami. Rozwiązanie tego pytania należy do filozofii umysłu człowieka.

Co do Historyi Przed-Chrystusowej, rachunek czasu zależy od punktu z którego rzucamy pogląd na przeszłość. — Jeśli zechcemy mierzyć odległość od Ery chrześcijańskiej, w takim razie, ostatni rok wieku Przed-Chry-stusowego, będzie pierwszym rokiem przed Erą chrześcijańską. — Porządek rachunku musi iść odwrotnym sposobem od prawego do lewego — jak po schodach, idziemy w górę — jeśli zaczniemy rachować od potopu, lub od założenia Rzymu, w takim razie lata liczą się od lewego do prawego jak w Erze chrześcijańskiej.

KLUCZ DO MAP HISTORYI POWSZECHNEJ

podług

ETO D Y

ABY.

Znaczenie kolorów.

Historya przed Chrystusem.

Mapa Nr. I.

Kolor Czarny		Historya Rzymska.
Błękitny		Historya Biblijna.
Pomarańczowy		Historya Grecka.
Era Chrześcijańska.
Czarny Historya Rzymska.
Czarne trójkąty	ff	Maliometańska.
Błękitny	V	Kościelna.
Błękitne trójkąty	łi	Krucyat.
Czerwony	V	Brytańska.
Czerwone trójkąty		Szkocka.
Żółty	»	Francyi.
Żółte trójkąty	V	Holenderska.
Pomarańczowy	V	Hiszpanii.
Pomarańczowe trójkąty	V	Portugalii.
Zielony jasny	n	Cesarstwa Niemiecko-Rzym.
Zielone trójkąty	V	Prus.
Zielony ciemny	J)	Szwecyi.
Zielone ciemne trójkąty	V	Danii.
Liliowy	V	Polski.
Liliowe trójkąty	»	Moskwy.
Złoty	«	Stanów Zjednocz. Ameryki.

Historya przed Chrystusem.

Wiek XXIY.

Potop.

Wiek XX.

Abraham.

Powołanie Abrahama.

Izmael.

Wiek XIX.

Sodoma i Gomora.

Izaak.

Sara.

Ezaw i Jakób.

Abraham.

Wiek XVIII.

Izmael.

Józef.

Józef sprzedany.

Izaak.

Józef rządzcą Egiptu.

Żydzi zamieszkują; krainę Gessen.

Wiek XVII.

Jakób.

Józef.

Wiek XVI.

Aaron.

Mojżesz,

Ucieczka Mojżesza.

Wyjście Żydów z Egiptu. Plaga.

Mojżesz.

Jozue.

Wiek XIV.

Kutii.

Wiek XIII.

Debora.

Gedeon poraża Madyjanitów.

Wiek XII.

Jefta poraża Ammonitów. Samson.

Samuel.

Wiek XI.

Saul.

Goliat.

Dawid.

Absalon.

Salomon.

Poświęcenie Świątyni Salomona.

Wiek X.

Podział Żydów na królestwo Judei i Izraela.

Wiek IX.

Wzięcie Elijasza.

Lycurgus.

Elizeusz.

Wiek VIII.

Pierwsza Olympiada.

Założenie Rzymu.

Upadek królestwa Izraelskiego.

Numa Pompiliusz.

Wiek VII.

Tullus Hostillius.

Potyczka Kuryacyuszów i Horacyuszów. Judyta.

Ankus Marcius.

Drako.

Tarąuinius Priscus.

Początek siedmdziesięciu lat niewoli.

Wiek VI.

Solon.

‘Upadek królestwa Judei.

Servius Tullius.

Pizistrat.

Powrót Żydów z niewoli Babilońskiej. Tarąuinius Superbus.

Wzniesienie drugiej Świątyni. Wypędzenie Hippiasza.

Wypędzenie Tarąuiniusza.

Traktat handlowy z Kartaginą. Porsenna.

Wiek V.

Larcius (Dyktator).

Powstanie.

Coriolanus.

Maraton.

Termopyle.

Z Vejentami.

Perikles.

Decemviri — 12 tablic prawa.

Upadek Decemwirów.

Perikles.

Syrakuza.

Regularne wojsko płatne.

Z Vejentami.

Wiek IV.

Veji.

Rzym zburzony przez Brennusa — Kamil. Manlius zrzucony z Tarpejskiej skały.

Prawo Liciniana.

Leuktra.

Praetorowie, Aedilowie.

Filip Macedoński.

Z Sainnitami.

Latinów'.

Alexander.

Arabella.

Podział cesarstwa Alexaudra.

Z Sainnitami.

Wiek III.

Z Etruskami i Sainnitami.

Samnitów.

Etrusków.

Pyrrhus.

Klęska Pyrrhusa pod Beneventum.

Niższa część Włoch.

Pierwsza Punicka.

Pierwsze zwycięztwo morskie przez Dulliusa. Sycylia — z Kartaginą.

Druga Punicka.

Kanne.

Syrakuza.

Żarna — z Kartaginą.

Wiek II.

Cynocephales.

Magnesia.

Scipio Afrykański.

Pydna — Macedonia — prześladowanie Żydów — Mattias. Juda Machabeusz.

Jonatan Machabeusz.

Trzecia Punicka.

Kartagina — zburzenie Koryntu.

Szymon Machabeusz.

Kurnancia — Tiberius Grachus.

Kaius Grachus.

Jugurta.

Porażka Cymbrów przez Mariusza.

Wiek I.

Mitry dacka.

Domowa.

Mariusz.

Cinna — z Mitrydatem.

Druga Mitrydacka — Sylla (dyktator.)

Sylla.

Trzecia Mitrydacka.

Powstanie niewolników pod Spartakusem.

Porażka Spartakusa.

Pontus.

Syrya.

Jerozolima.

Kąty lina.

Triumwirat Juliusza Cezara, Crassusa i Pompejusza. Galia.

Najazd Brytanii przez Cezara.

Domowa.

Pharsalia.

Kato.

Kalendarz Juliusza.

Zamordowanie Cezara.

Cicero — Drugi Triumwirat, Oktawiusz, Antoniusz i Laepidus.

Philippi.

Herod.

Akcium.

Egypt.

Oktawiusz bierze imię Augusta Cezara.

Mecenas.

Era Chrześcijańska. Mapa Nr. 2.

Wiek I.

Judea stała się prowincyą Rzymską. Porażka Varrusa przez Arminiusza. Tyberyusz.

Germanikus.

Poncius Piłat.

Chrzest Chrystusa.

Ukrzyżowanie.

Męczeństwo Ś. Szczepana. Nawrócenie §. Pawła.

Kaliguk.

Ewangelia Ś. Mateusza.

Klaudiusz.

Najazd Brytanii.

Ewangelia Ś. Marka.

Najazd Brytanii.

Założenie Londynu Karaktakus.

Sobór Apostolski w Jerozolimie.

Neron.

Ewangelia Ś. Łukasza.

Zburzenie świątyń Druidów.

Boadicea.

Burrus.

Spalenie Rzymu i pierwsze prześladowanie.

Seneka.

Śmierć Ś. Piotra i Pawła.

Galba.

Otto, — Witelius i Wespazyan.

Zburzenie Jerozolimy.

Zniszczenie Pompei i Herkullanum przez pierwszy wybuch Wezuwiusza — Pliniusz starszy — Tytus. Domician, ostatni z dwunastu Cezarów.

Brytania stała się prowincyą Rzymską.

Jozephus, historyk żydowski,

Drugie prześladowanie.

Nerwa.

Ewangelia Ś. Jana.

Trajan.

Tacyt.

Wiek II.

Pliniusz młodszy rządzca Bitynii.

Dacya.

Trzecie prześladowanie.

Męczeństwo Ś. Ignacego bisk. Antyochii.

Pliniusz młodszy.

Kolumna Trajana.

Mezopotamia.

riedrian.

Powstanie Żydów.

Flutarch.

Wal Hadriana, około New Kastl nad rzeką Tyne. Juwenal.

Kodex Hadriana zwany wiecznym edyktem. Ostatnie powstanie Żydów pod Barkochabasem. Antonius Pius.

Justyn Martyr.

Wał Antoniusa Piusa około Glasgowa.

Edykt łagodzący położenie Chrześcijan.

Markus Aureliusz.

Czwarte prześladowanie.

Śmierć Justyana Martyra.

Męczeństwo Polykarpa bisk. Smyrneńskiego. Porażka Markómanów.

Męczeństwo Blandyny w Lyonie.

Kommodus.

Pertinax.

Didus Julianus — Septimus Severus.

Wiek III.

Galen (Medyk).

Piąte prześladowanie — Ireneusz bisk. Lyoński.. Wał Rzymski w bliskości miasta Karelail. Karakalla.

Makrinus.

Heliogabal.

Alexander Severus.

Ulpian (znakomity prawnik.)

Szóste prześladowanie — Maximin.

Balbinus i dwu Gordianów.

Gordian III.

Filip Arab.

Tysiączna rocznica założenia Rzymu.

Deciusz.

Siódme prześladowanie.

Gallus.

Walerian.

Origen.

Ósme prześladowanie — Ś. Cyprian, bisk. Kartagiński. Z Persyą.

Galienus.

Klaudiusz Gotikus.

Śmierć Plotina — Aurelian.

Dziewiąte prześladowanie.

Palmyra.

Tacyt.

Probus.

Manes, założyciel sekty Manikańskiej.

Karus.

Karinus.

Dioklecian.

Dioklecian i Maximian.

Antoni (założyciel zakonnego stanu.)

Wiek IV.

Dziesiąte prześladowanie.

Porphyry.

Galerius i Konstancius Chlorus. — Sty Alban. Galerius, Konstantyn, Maximian. Licinius.

Edykt Milański.

Kontrowersya Ariusa Prezbitera Alexandryjskiego. Konstantyn (sam.)

Sobór Nicejski.

Konstantynopol stał się drugą stolicą Cesarstwa Rzymsk. Konstantyn II, Konstans i Konstancius.

Konstancius (sam.)

Ulphilas, apostoł Gothów.

Julian Apostata.

Jovian.

Yalens i Valentynian.

Valentynian II i Gracyan.

Adrianopol.

Teodozyusz.

Sobór w Konstantynopolu.

Nawrócenie Św. Augustyna.

Edykt Senatu nakazujący zburzenie świątyń pogańskich. Podział Cesarstwa na Cesarstwo wschodnie i zachodnie, Honoriusz na zachodzie, Arkadiusz na wschodzie. Chryzostom patryarcha Konstantynopolski.

Wiek V.

Ostatnie widowisko Gladiatorów.

Najazd Alaryka.

Teodozyusz młodszy.

Rzym zrabowany przez Alaryka.

Hiszpania zajęta przez Wizygotów i Wandalów.

Hypacia.

Frankowie pod Pharamondem.

Św. Hieronim.

Valentynian HI.

Najazd Afryki przez Genzeryka.

Św. Augustyn.

Sobor Efeski.

Kodeks Teodozyusza.

Leon Wielki.

Najazd Attyli.

Meroweusz.

Najazd Saxonów pod Hengistem i Horsą.

Marcyan.

Porażka Attyli pod Szalonem. — Sobór Kalcedoński. Założenie Wenecyi.

Rzym zrabowany przez Genzeryka — Założenie królestwa Kent.

Majorian.

Leon I.

Childeryk.

Severus.

Anatemius.

Nepos.

Glycerius.

Zeno i Leon II.

Romulus Augustulus.

Upadek Cesarstwa zachodniego.

Najazd Saxonów pod Ellą.

Klodwik.

Soissons.

Założenie królestwa Sussex.

Sw. Patryk. — Anastazyusz.

Założenie królestwa Ostrogotów przez Teodoryka. Tolbiak. — Nawrócenie Franków.

Wiek VI.

Chronologia ułożona przez Dyoniziusza (mnicha.)

Justyn.

Założenie królestwa Wessex.

Antyochia zniszczona przez trzęsienie ziemi.

Boecyusz.

Justynian. -- Założenie królestwa Essex.

Kodeks Justyniana.

Afryka.

Włochy.

Wznowiona wojna z Gotami.

Założenie królestwa Nortumberlandzkiego.

Upadek królestwa Ostrogotów i stworzenie Exarckatu Raweńskiego.

Sobór w^T Konstantynopolu.

Befizaryusz. — Justyn II.

Najazd Lombardów.

Założenie królestwa Istanglii.

Tiberyusz II.

Maurycy.

Założenie królestwa Mercia.

Grzegorz I.

Nawrócenie królestwa Kent.

Wiek VII.

Fokas.

Mahomet objawia swą doktrynę w Mekce.

Herakliusz.

Ucieczka Mahometa z Męki do Medyny.

Męka.

Abu Beker.

Omar.

Persya.

Jerozolima.

Alexandrya.

Konstantyn III.

Konstancyusz II.

Fundacja Uniwersytetu Kembrickiego.

Osman.

Cyprus.

Rhodus.

Ali.

Rewolucja na korzyść dynastyi Ommajadów. Konstantyn IV.

Szósty Sobór w Konstantynopolu.

Justynian II.

Leoncyusz.

Wiek VIII.

Al Walid.

Justynian (odzyskał tron).

Roderyk (ostatni król Wizigocki w Hiszpanii). Filip.

Xeres.

Anastazyusz II.

Grzegorz II.

Teodozyusz III.

Leon III Izauryski.

Założenie królestwa Asturyi.

Ikonoklaści w Konstantynopolu.

Grzegorz III.

Porażka Maurów pod Tours przez Karola Martela. Beda (pierwszy historyk).

Konstantyn V.

Dynastya Abassydów.

Dynastya Karolingów, Pipin — Szczepan. Almanzor.

Władza doczesna Papieża.

Kalifat kordowy.

Założenie Bagdadu.

Karloman i Karol.

Karol (sam).

Lombardya.

Leon IY.

Konstantyn VI.

Harun Al Raszyd.

Najazd Duńczyków w Konstantynopolu. Ronsevall.

Irena.

Frankfurt Leon III.

Cesarstwo Karola Wielkiego.

Wiek IX.

Nicephorus.

Alkuin.

Michał.

Leon V.

Ludwik (dobroduszny).

Michał II.

Zjednoczenie siedmiu królestw pod Egbertem. Teofil.

Etelwolf.

Lotarius.

Michał III. — Królestwo Polskie, Piast. Kennet.

Królestwo Szkockie — pokój w Verdoun. Etelbald.

Mikołaj.

Ziemowit.

Etelbert.

Etelred.

Bazyl.

Alfred.

Porażka Duńczyków.

Leon VI. — Fundacya Uniwersytetu w (Mordzie. Rozbiór Cesarstwa Karola Wielkiego. — Adolf.

Leszek.

Karol.

Wiek X.

Edward Stary.

Konstantyn.

Konstantyn VII.

Założenie Księstwa Normandyi przez Roiło. — Konrad. Ziemomysł.

Henryk (Ptasznik).

Romanus.

Atelstaii.

Otton.

Maikom.

Edmund.

Edred.

Indulf.

Edwy.

Jan *XII.

Edgar. — Romanus II.

Mieczysław.

Rzymsko-Niemieckie Cesarstwo.

Niceforus H.

Nawrócenie Polski. — Kullon.

Jan Zimisces.

Kennet III.

Otton II.

Edward Martyr.

Bazyl i Konstantyn VIII.

Etelred II.

Otton III.

Ludwik V (ostatni z Karolingów). Dynastya Kapetów.

Nawrócenie Moskwy.

Bolesław Chrobry.

Kennet IV.

Śmierć Św. Wojciecha. — Robert II.

Wiek XI.

Henryk IL

Najazd Duńczyków. — Maikom II. Edmund (Żelazne ramię).

Kanut Wielki.

Konrad II.

Mieczysław II.

Romanus III.

Henryk I.

Kazimierz I. — Dunkan.

Michał IV.

Harold.

Togrul-bey (Turcy).

Henryk IH. — Makhes.

Hardikanut.

Michał V.

Edward (Spowiednik) — Konstantyn IX. Teodora.

Maikom III.

Henryk IV.

Izaak Komneni.

Bolesław Śmiały.

Konstantyn X.

Filip I.

Alp-Arslan (sułtan).

Hastings. — Wiliam zwycięzki.

Konstantyn XI.

Romanus IV.

Michał VI.

Melik-Sza (sułtan).

Grzegorz VIL Jerozolima.

Bisk. Stanisław Szczepanowski. — Nicephorus III. Władysław I Herman.

Alexy Komneni.

Lrban II.

William Rudobrody (Rufus.)

Założenie hrabstwa Portugalii. Don Henryk — Donald. Klermont.

Pierwsza krucyata pod Godfrydem de Bouillon.

Edgar.

Zdobycie Jerozolimy. — Fundacya rycerzy Św. Jana. Henryk I.

Wiek XII.

Bolesław Krzywousty.

Kormandya. — Henryk V.

Alexander.

Ludwik VI.

Jan Komneni. — Fundacya rycerzy Templaryuszów. Konkordat Wormski.

Dawid.

Lotariusz.

Zengi (sułtan).

Szczepan.

Ludwik \ II. — Manuskrypt Pandektów Justyniana znaleziono w Amalii.

Konrad III. — Władysław IL

Don Alfonso Henryk (pierwszy król Portugalii).

Manuel Komneni.

Edessa. — Nurredin.

Lizbona. — Bolesław IY. — Druga krucyata.

Fry deryk Barbarossa.

Maikom IV.

Henryk II.

Milan zburzony przez Fryderyka Barbarosse. Konstytucya Klarendon.

William.

Saladin.

Irlandya.

Mieczysław III Stary.

Filip August.

Andronik.

Izaak Angelus. — Don Sanko I.

Jerozolima. — Kazimierz II Sprawiedliwy.

Ryszard.

Krucyata pod Ryszardem i Filipem Augustem. Henryk VI. Leszek Biały.

Alexy III.

Filip.

Innocenty III.

Jan.

Wiek XIII.

Krucyata pod Balduinem. — Władysław Laskonogi. Balduin ogłoszony Cesarzem wschodnim (dynastya łacińska).

Henryk.

Otton IV.

Prześladowanie Albigeńczyków.

Don Alfonso IL Fryderyk II.

Alexander H.

Magna Karta.

Henryk III.

Krucyata podjęta przez króla Węgierskiego. — Piotr. Robert.

Ludwik YIH. — Don Sanko II.

Ludwik IX.

Bolesław Wstydliwy.

Balduin H.

Krucyata podjęta przez Fryderyka II.

Moskwa ujarzmiona przez Tatarów.

Spusztoszeuia przez Tatarów. — Liga Hanzeatycka.

Don Alfonso III.

Krucyata podjęta przez Ludwika IX.

Alexander III.

Konrad IV.

Ryszard książę Kornwalii.

Liga Reńska.

Upadek Kalifatu Bagdadskiego.

Spustoszenia Tatarów.

Dynastya grecka przywrócona. — Michał Paleolog.

Bitwa pod miastem Luis (pisze się po angielsku Lewis). Pierwszy Parlament.

Ostatnia Krucyata podjęta przez Ludwika IX. Filip Ili Edward I.

Rudolf Habsburg.

Don Denis.

Leszek Czarny.

Księstwo Walii. — Andronik Paleolog.

Filip IV.

Małgorzata.

Adolf Nassau.

Roger Bakon. — Jan Baliol.

Przemysław II.

Albert Austryacki Ottomauskie Państwo.

Jubileusz.

Wiek XIY.

Wacław.

Klemens V. — Władysław Łokietek.

Robert Brus.

Edward II. — William Tell.

Henryk YII.

Papież zamieszkuje Awinijon (Avignon).

Bannokburn. — Ludwik X. — Ludwik z Bawaryi. Morgarten.

Filip Y.

Dante.

Karol R.

Don Alfonso IV.

Orkan (sułtan).

Edward IH.

Filip Valois. — Andronik III.

Dawid Brus.

Kazimierz Wielki.

Jan Kantakuzena.

Kressy.

Karol IV. — Zjazd w Wiślicy.

Jan.

Rienzi.

Donna Juez. — Jan Paleolog. — Zło^ła bulla regulująca obiory Cesarzów.

Poictiers. — Don Pedro.

Rrzeź i rozboje nazwane (Jaąuerie).

Amurat I.

Karol V.

Don Fernando.

Ludwik.

Jan Mandeville. — Robert Stuart. Petrark.

Bokacio.

Ryszard II.

Papież wraca do Rzymu. — Wacław. Karol VI.

Jadwiga.

Wiklif. — Don Jan.

Dynastya Jagiellońska. — Sempach. Bajazet.

Manuel.

Henryk IV.

Szoser (Chaucer). — Rupert.

Wiek XV.

Jakób I.

Porażka Krzyżaków pod Grunwaldem. Zygmunt.

Henryk V.

Sobór w Konstancyi.

Azincur. — Ceuta. — Huss.

Hieronim z Pragi.

Madeira.

Amurat II.

Henryk VI. — Karol VII.

Jan II.

Joanna d’Ark.

Don Edward. — Władysław Warneńczyk. Przylądek Badajoz.

Jakób II.

Albert. — Don Aifonso V.

Fryderyk IIL Bitwa pod Warną.

Druk.

Kazimierz Jagiellończyk.

Konstantyn XIL Biblia drukiem ogłoszona.

Mahomet II.

Upadek Cesarstwa Wschodniego.

Bitwa pod miastem St. Albans.

Wekfield. — Don Henryk. — Jakób III Edward iv. — Ludwik XI.

Iwan III.

Jan Faust.

Jan Guttenberg.

Oswobodzenie Moskwy od jarzma Tatarów.

Tiuksbury (Tewksbury).

Kopernik.

Pierwsza książka drukowana przez Kaxtona o szachach. Zjednoczenie Kastylii z Aragon pod Ferdynandem i Izabellą. Jan II.

Ryszard III. — Karol VIII.

Boswors (Bosworth). — Henryk VII.

Przylądek Dobrej Nadziei przez kapitana Diaz.

Jakób IV.

Upadek Granady. — Lorenzo de Medici. — Jan Albrecht.

Pierwsze odkrycia Kolumba.

Maximilian.

Sądy Cesarskie. — Don Emanuel.

Wyprawa Vasko de Gama.

Ludwik Xn.

Nowa ziemia (Neufoundland) odkryta przez Sebestyana Kabota.

Brazylia przez Kabrala.

Wiek XVI.

Aulicka Kamara. — Alexander.

Draga wyprawa Vasko de Gamy.

Kolumb. — Zygmunt I.

Henryk VIII.

Goa, stolicą Indii Portugalskiej.

Flodenfield. — Jakób V. — Leon X.

Franciszek I.

Karol I.

Luter zaczął kazać.

Mexyk.

Karol V.

Rafael. — Soliman Wspaniały.

Jan III. — Zjazd w Worms potępia Lutra.

Kumoins.

Wyznanie wiary protestanckiej na zjeździe w Augsburgu. Liga Protestantów przeciw Karolowi V.

Reforma kościoła aktem parlamentu.

Peru. — Sir Tomasz Mur (Moor).

Ignacy Lojola.

Pizarro.

Maria.

Kopernik.

Trent.

Luter.

Henry II. — Edward VI.

Zygmunt August.

Traktat, w Passau z Protestantami.

Maria.

Ferdynand.

Don Sebastian.

Elżbieta.

Franciszek H.

Karol IX.

Szaekspir (Shakespeare). — Maxymilian II.

Jakób YI.

Akt zjednoczenia Litwy i Prus na sejmie w Lublinie. Rrzeź Św. Bartłomieja. — Grzegorz XIII. — Luziada Kamoinsa.

Tron elekcyjny. — Henryk Waleziusz.

Henryk III.

Rudolf. — Stefan Batory.

Wyprawa morska Draka.

Kamoins.

Portugalia.

Gregoriański Kalendarz.

Kolonizacya Wirginii.

Zygmunt III Waza.

Armada.

Henryk IV.

Edykt ogłoszony w Nant.

Uprawnienie kompanii Wschodnio-Indyjskicj.

Wiek XVII.

Jakób I.

Bitwa pod Kirholmem.

Jan Zamojski.

Zatoka Hudson.

Ludwik XIII.

Eundacya fabryk w Surat i Goa. — Gustaw Adolf. Mateusz.

Dynastya Romanow, Michał.

Szaekspir. — Zatoka Baffin.

Trzydziesto-letnia wojna.

Ferdynand H.

Praga.

Karol I.

Prawo podawania próźb.

Lutzen. — Władysław IV.

Ferdynand III.

Liga Protestancka w Szkocyi.

Forteca Św. Jerzego w Madras.

Niepodległość Portugalii. — Jan I\. — Długotrwały Parlament.

Domowa. — Galileo.

Ludwik XIV.

Marston Moor.

Jan Kazimierz. — Westfalia.

Kewolucya.

Prawo nawigacyi.

Kromwel (protektor).

Jamajka. — Don Alfonso V^rI.

Doktor Harvey.

Leopold.

Karol II.

Epidemia straszna.

Michał Wiszniowiecki.

Pod Chociinem. — Akt wiary.

Jan Milton. — Jan Sobieski.

Filadelfia.

Wiedeń.

Jakób IL — Odwołanie Edyktu Nant.

Wypędzenie Jakóba II.

William i Maria.

P>oyn.

William Penn.

Hanower podniesiony do rangi Elektorstwa.

Fryderyk August.

Karol XII.

Forteca zwana William w Kalkucie.

Wiek XVIII.

Domowa. — Fryderyk I bierze tytuł króla pruskiego. Anna.

Gibraltar. — Fundacya St. Petersburga.

Józef. — Stanisław Leszczyński.

Don Jan V.

Pułtawy.

Karol VI.

Fryderyk William.

Jerzy I.

Ludwik XV.

Piotr bierze tytuł Cesarza wszech Rosyi.

Izaak Newtou. — Jerzy II.

Fryderyk August III.

Domowa. — Fryderyk II.

Karol VII.

Alexander Pope.

Domowa. — Franciszek I.

Kulloden.

Józef I.

Przyjęcie Gi^-egoriauskiego Kalendarza.

Lizbona zrujnowana trzęsieniem ziemi.

Siedmioletnia.

Niższa i wyższa Kanada.

Jerzy III.

Katarzyna II.

Stanisław Poniatowski.

Józef II.

Akademia sztuk pięknych założona.

Pierwszy podział.

Ludwik XVI.

Rowolucya w Ameryce.

Niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Donna Marya I.

Kongres konfederacyjny.

Pombal. ,

Paris.

Fryderyk Wimam II.

Nowa Wallia. — Konwencya w Filadelfii.

Wassington. — Powstanie.

Leopold II.

Konstytucya 3go Maja.

Franciszek II. — Rzeczpospolita.

Drugi podział.

Trzeci podział. — Don Jan VI.

Paweł.

Trinidad. — Adams. — Fryderyk William UL Nil. — Depozycya Papieża Piusa VI.

Wassington.

Malta. — Pius VII. — Wassington stolica.

Wiek XIX.

Jefferson. — Alexander I.

Konkordat.

Napoleon koronowany.

Trafalgar.

Przylądek dobrćj Nadziei. — Cesarstwo Niemieckie zamienione na Austryackie.

Don Jan chroni się w Brazylii.

J. Madison.

Powrót Piusa VU do Rzymu. — Ludwik XVUI.

Waterloo-

Jakób Monroe.

Jerzy IV.

Powrót Don Jana do Portugalii.

Niepodległość Brazylii.

Byron. — Karol X.

Jan Quincy Adams. — Mikołaj.

Nawarino.

Don Michał.

Andrzej Jakson (Dzakson.)

William IV. — Wypędzenie Karola X.—Powstanie w Polsce. Akt Reformy.

Donna Marya II.

Ferdynand IV.

Wiktoria. — Martin von Buren.

Fryderyk William IV.

Książe Wallii następca tronu w Anglii. — Harrison.

J. Polkę.

Pius IX.

Wypędzenie Ludwika Filipa.

Franciszek Józef. — Zachary Telor (Taylor.)

Filmore.

Wystawa pierwsza. — Coup d’Etat.

Cesarstwo. Napoleon III.

Franklin Pirs (Pierce). — Don Pedro.

Alexander II.

Bukanan (Buchanan.)

Domowa. — Linkoln. — Don Luiz.

Powstanie.

Linkoln. — Johnson (Dzonson.)

Wystawa. — Grant. — Ekumenikal Sobór.

BIBLIOTEKA GŁOAHA UR nr inw.: Z 200914

ZS 200914