P1100936

56

Halina Waszkielewicz

Rozdział pierwszy: Fenomen Pietruszewskiej

57

na inny aspekt Pieśni Słowian Wschodnich zwraca uwagę Nikołaj Kanonow, który i dopatruje się w nich wyrazu zbiorowej traumy, jakiej doznaje naród, który nie doli. czył się swoich zmarłych, który ich nie pochował²⁰⁷.

Pisariewska, autorka podręcznikowego rozdziału o twórczości Pietruszewskiej abstrahuje w 2003 roku od warunków, w jakich powstawały Pieśni Słowian Wschoi] nic#⁰⁸ (1988), podobnie jak Kuźmienko nie dostrzega w nich optymizmu, humoru i przysłowiowego „przymrużenia oka”. Widzi natomiast wyraz eschatologicznego lęku współczesnego człowieka, określającego, według niej, specyfikę tych utworów²⁰⁹. ¹

H cnpmy uppeanbnoe e zpyde ockojikob peajibnocmu²¹*

Odrębny, rozległy obszar twórczości Pietruszewskiej stanowią jej bajki. Czytelnicy, nawykli do szokujących „czemusznych” opowiadań, nie mogli jakoś przyjąć do wiadomości, że ich autorka jest także bajkopisarską, traktującą na dodatek tę sferę swej twórczości niezwykle poważnie. Świadczy o tym choćby fakt, że bajki w pięciotomo-wym wydaniu z 1995 roku zajmują aż dwa tomy - czwarty i piąty. Bajki nie pasował)' do wizerunku autorki, jaki stworzyli sobie czytelnicy i widzowie na podstawie jej prozy i sztuk teatralnych. Również krytycy literaccy przyjęli jej bajkopisarstwo z nikłym zainteresowaniem. Zawiedziona tym autorka korzysta z każdej okazji, by wyjaśnić, że bajki pisała „od zawsze”, że najpierw opowiadała je dzieciom, potem wnukom, i że stanowią one organiczną część jej dzieła²¹¹.0 wadze, jaką przywiązuje do bajek świadczy, między

²⁰⁷ Mae noKoicLiocb mozda, nmo nucamenbHuya oópucoeana Kcwyio-mo nefibieanyio pyccKyio cm Hocmb, ebaewia cynib pyccrmzo Mticmuifimia. floKajaia, kok wiomnocmb Mepmeozo npomufaem npo-pexu orcueozo. Zob.: http://www.worldart.ru/DBases.Rus/200605/04.html. Dostępne 12.07.2007.

^20g O popularności i atrakcyjności tytułu świadczy fakt że pojawiła się płyta. Projekt Petersburskiego Rocka (rjpoem UumepcKozo Poko), pt. Pesni vostochnyh slayjan, tak samo nazywa się popularna muzyczna audycja radiowa, określenie wykorzystywane jest w tytułach (Por.: http://www.lebed com/2005/art4186.htm. Dostępne 12.07.2007). Pod takim hasłem odbyło się w Gdańsku w 2002 spotkanie tłumaczy. Alicja Wołodźko od cyklu Pietruszewskiej zapożyczyła tytuł dla Antologii nowej pros rosyjskiej. Por. Pieśni Słowian Wschodnich, wybór i opracowanie Alicja Wołodźko, Izabelin 1995.

²⁰⁹ T. IlHcapeBCKaji, 27. IJempymeecKan, op. cit, s. 335.

^2,0 Wypowiedź Ludmiły Pietruszewskiej. Cyt.wg: A. YnbHHOB., CoeemcKuu neuxodsui, http://\v\vv; pogovorim.net/forums/showthread.php?t=1853. Dostępne 30.07.2007.

²¹¹ PezyjutpHo h cmana janucbieamb ckcgku nocne 1977 zoda, (...) Kozda emopou cbni, 0edn, pet rrcnrai umo-mo noHimamu. flonmu Kaorcdbiu eenep n paccKmbieajia omy na nonb ckci3kv. Kozda nax«* jiacb óoHb Hamernia, dmo cmano npocmo ux npaeau — na HOHb noeyio cKa3Ky. OcHoenoe u ne yęnetf sanucamb, 6uno nekozda. Eaiu enumamb, nmo e zody 365 eeuepoe... A nem óbino oueub mhozo, iiocj\$ mów cKancy 0ede c Hamauieu n conunnna na xody eo epeMti npozyntcu nonbio no KoKmeoe.no, a denonti óbinoyyce 14 nem. Ilaumo, 6btn oepoMHbiu ycmubiu cepuan, zde deucmeoeanu zopwina Heaii Mmnotik*, KpoKodwi óhóh Konn, muzp 0edn, cnon Hamatua, zenapd Kuprowa, 6naxa Jlyicepbn, rio3otce podmie enyuKu u npucoeduHunucb k cepuany kok orcupaepa Ami u aumunona Mawa. Cyt. wg: O. JTe6eayuiKHHŁ LUexepe3ada ntenea, noka... O noebix cKawⁱtHUKcvc u cKa3Kax, «2łpy>K6a Hapo/toB» 2007,    3. http://n«^l‘

gazines.russ.ni/druzhba/2007/3/lel2-pr.html. Dostępne 16.07 2007.

innymi fakt, że z upodobaniem (i w fantazyjnym kapeluszu) czyta swe bajki w telewizyjnym programie cyklicznym, a także na swoich autorskich spotkaniach z publicznością oraz w trakcie zaaranżowanych przez nią spektakli pod hasłem „Teatrzyk w pudełku" (KapmoHHbiu meampm), nawiązujących do tradycji przedstawień jarmarcznych²¹².

Nie jest zapewne przypadkiem, że pierwsza audioksiążka Pietruszewskiej w jej autorskim wykonaniu wybrzmiewa właśnie bajkami. Audioksiążkowy awans bajek wiąże Olga Lebioduszkina z wpływem technik przemysłowych na poetykę literatury, wskazując na proces przeobrażania się czytelników w słuchaczy, a pisarzy w opo-wiadaczy, czyli na powrót kultury do epoki przedpiśmiennej właśnie pod wpływem audioksiążek. Coraz bardziej popularne audioksiążki wymuszają małą formę, zwartą akcję, poetyckość wypowiedzi wynikającą z intonacji, rytmu, fonetyki, składni, promują mex, Hbto npo3y odno ydoeojibcmeae cjiyiuamb u mnnamb ecmr¹-'. Proza, także bajki Pietruszewskiej oparte na skazowej narracji, jak najbardziej nadają się do tego, by je cnyuiamb u uumamb eaiyx. Być może atrakcyjność audioksiążek wyznaczyć może nowy wymiar popularności Pietruszewskiej, o której Lebioduszkina mówi — zjiaenaH CKa30Hmtua omenecmeeHmu cnoeecHoctnu²¹⁴. Warto może przywołać inne ustalenia autorki artykułu, omawiającego bajkowy boom²¹⁵, nazwany także, nie bez odwołania do Pietruszewskiej, Bpem ckosok²¹⁶, gdyż rzutują one (tj. ustalenia) na rozpoznanie najnowszej literatury. Badaczka wskazuje m.in. na związek polityki z poetyką - „wysyp bajek” - snuje przypuszczenia - byłby obronną reakcją społeczeństwa na kolejne niebezpieczeństwo zarażenia się mitem (3ho-mim jiu 3ma „nmmmb otcaHpa^,\ nmo Hbinetumtu pe3Kuu ebiópoc „CKasomocmu" e numepamype — peaKitun mmyHHOU cucmewbi odipecmeenmeo opzammta na onepednoe 3apaotceHue Mu<pa\i?... )^2,/. Gatunek bajki, według Lebioduszkinej, pozwala uniknąć sprzeczności, jaka powstaje, z jednej strony, z tęsknoty za mitem, za kolektywną prostą prawdą, z drugiej zaś - z nieufności względem dydaktycznej i sakralnej funkcji mitu. Ponadto, wobec zaniku jednolitego intertekstualnego pola literatury wzrasta atrakcyjność bajek, które właśnie zapewniają jednorodność „inter-tekstualnej przestrzeni”.

²¹² Wystąpienie Pietruszewskiej z bajką o literze A na wystawie poświęconej historii alfabetu relacjonują Irina Osipowa i Weronika Czemyszewa. Zob.: H. OcwnoBa. B. HepubiuieBa. Jauimmuepadoc-mu nucą mew. Asdyunbie ucmuHbi om JIrod.Yiu.ibi riempyweecKou. «He3aBHCHMas ra3era». AHTPAKT. 15.12.2006, http://www.ng.rU/saturday/2006-12-15///13_radosti.html. Dostępne 27.07.2007.

^2.3    O. JIe66jyuiKHHa, Ulexepe3ada mcuea, nona..., op. cit.

^2.4    Tamże.

²¹⁵    Lebioduszkina wymienia następujących autorów ..bajkowego boomu ‘ - Marinę Wiszniewiecką (HeóecHbiu Men), Aleksieja Słapowskiego {Cundpau 0emiKca\ Alberta Iwanowa (Cmąkor HtueuKw cica3Ka, unit fizpa e eouny), Nikołaja Wieriewieczkina (WeioeeK aes iwemi), Aleksandra kabakowa (Moceoecmie cko3ku). Badaczka wskazuje też na monograficzne, poświęcone bajce, numery miesięczników literackich, jak np. «HHOCTpaHHafl HHTepaTypa» 2006. Na I. O. Jleoe^iuKima. LUmpesada OKuęa, noKa..., op. cit.

²¹⁶    W nawiązaniu do Bpenui troub.

^2,7 O. Jle6SAyiuKHHa, LL/exepesada jmiea. norca.... op. cit.