75213 P1100931

46 Halina Waszkielewicz

likowany został pierwszy utwór dramatyczny - jednoaktówka Jhoóoeb («Teaip» 1979,    3).

Natomiast na profesjonalnej scenie Pietruszewska zaistniała dopiero dziewięć lat po debiucie. Owe „wteatrwstąpienie” odbyło się w roku 1981, kiedy to legendamJ reżyser, Jurij Lubiniów, zaprezentował w legendarnym Teatrze na Tagance spektakl pt. Jho6oeb^{M. Wielki sukces odniosła sztuka Tpu deeyumu e eo.nydoM na scenie Moskiewskiego Teatru im. Leninowskiego Komsomołu w 1983 roku. Rangę spektaklu podkreślał fakt, iż w głównej roli wystąpiła Inna Czurikowa¹, a reżyserował Mark Zacharów. Zaistnienie sztuk Pietruszewskiej na moskiewskich prestiżowych scenach otworzyło autorce drogę praktycznie do wszystkich teatrów. Odtąd Pietruszewską grano „wszędzie”.

Warto przypomnieć, iż pierwsza sztuka, YpoKii My3biKu, napisana w roku 1973,1 opublikowana w 1983, wystawiona została po raz pierwszy przez Romana Wiktiuka w 1977 roku w studenckim teatrze Uniwersytetu Moskiewskiego. Ten sam reżyser sięgnął po raz kolejny po utwór swej ulubionej autorki w roku 1985. Była to Keapmupa I Kaiauóimu zagrana tym razem na innej prestiżowej scenie — na deskach teatru „So-| wremiennik”. Uważa się, że powodzenie tej właśnie sztuki zapewniło autorce powszechne uznanie. Następne lata przyniosły rozgłos nowym spektaklom, nad którymi! czuwali najwybitniejsi reżyserzy. Po sukcesie dramatu Tpu deeyuiKu e zonydoM teatr-studio «He;iOBeK», kierowany przez Romana Kozaka, święcił triumfy swą interpreta-^! cją jednoaktówki pt. dumano. Do stałego repertuaru weszły także — począwszy od lat I 80. XX w ieku — MocKoectatu xop orazjjenb pootcdemiR CMupuoeou.

O randze, jaką sama autorka przypisuje swym sztukom świadczy fakt, iż w niezwykłym dla każdego twórcy wydaniu, mianowicie w pierwszym zbiorowym wydaniu swych dzieł, co miało miejsce w 1996 roku², Pietruszewska umieściła dramaty w odrębnym, trzecim tomie³. Redakcja zaznaczyła, iż utwory „zostały zgrupowane tak, jak autor uznał za stosowne”⁴.

Jak się okazuje, autorka uznała za stosowne ze wszystkich swoich sztuk zamieścić 25 i zgrupowała je w czterech blokach, każdy pod odrębnym tytułem:

1.    IJbecbi e deyx cnanax

2.    Pa3Hbie nbecbi dnu oóhozo cnejcmamin

3.    Hemu XX eem

4.    JJemcKuu meamp.

Podział taki uwzględnia przede wszystkim potrzeby sceny, toteż sztuki zestawione zostały gatunkowo i tematycznie. Tak więc utwory, których powstanie dzieli, na przykład, siedem, osiem lat, przeznaczone zostały do odegrania podczas jednego spektaklu⁵.

A zatem, niejako „rzuca się” w oczy, że Pietruszewska nie tworzy dramatów klasycznych, to znaczy takich, które by wypełniły czas trwania tradycyjnego spektaklu. Jak sama przyznaje, druga część do Humano, JJeHb pooicdemm Cmipnoeoit, powstała tylko dlatego, że trzeba było zapełnić czas teatralnego seansu⁶. Przypomnę, trzeci tom zawiera 25 sztuk, z czego tylko cztery są dwuaktowe, a wśród tych czterech już właśnie Humcmo składa się z dwóch autonomicznych sztuk. Pozostałe sztuki grupowane są od trzech (Teamem KOMnama) — do sześciu {Tlecmi XX serca) w jednym spektaklu. Można by się nawet pokusić o twierdzenie, że Pietruszewska organicznie nie jest w stanie napisać tradycyjnego, „pełnowymiarowego” dramatu.

Jeśli przyjąć, że Pietruszewska przedstawia przede wszystkim kondycję rosyjskiego społeczeństwa, to znów trzeba podkreślić, iż czyni to obserwując rzeczywistość wyrywkowo i fragmentarycznie⁷. A kiedy wypowiada się o sprawach tak istotnych, jak kara śmierci, to w wymiarze kameralnym, a słowo „kara śmierci” nawet ze sceny nie padnie. Kameralność wynika też z nielicznej obsady. W sztukach Pietruszewskiej występuje prawie bez wyjątku zaledwie parę osób. Tylko w sztukach dwuaktowych, z wyjątkiem Cinzano, występuje niewiele ponad 10 osób⁸. W pozostałych 21 utworach pojawiają się najczęściej 3-4 osoby (3,4,6,7,8,9,11,12, 14,18). Aż w czterech sztukach obsada liczy zaledwie dwie osoby (13, 15,20,21).

Kim są bohaterowie dramatów Pietruszewskiej? Są to przede wszystkim ludzie sobie bliscy, najbliższa rodzina, przyjaciele, znajomi. Komentatorzy⁹ nie mogli nie

1

cneicmaKJib „ VpoKu MyibtKu 3mo 6buio nepeoe nawę jiezanbuoe ebicmymenue. http://www.ncwsinfo. ru/news/2007/02/pm_news 1348411 .php?id_r= 12. Dostępne 21.07.2007.

^,w Jednoaktówka napisana została w 1974 roku. opublikowana w czasopiśmie «TeaTp» w 1979 roku. ^IW Pisze o tym Katarzyna Osińska w Leksykonie teatru rosyjskiego XX wieku, Warszawa 1997. s. 164.

2

   JI. rieTpyuieBCKaa, Coópauue cOHuttenuu e nnmu mo\tax, tom III. Ubecu, XapbKOB-MocKB;i

1996.

3

   Dramaty Pietruszewskiej opublikowane zostały ponadto jeszcze w trzech odrębnych tomach: JI. nerpyiueBCKaa, flecHU XXeeka. fJbecbi. MocKBa 1988; JI. neTpyiueBCKaa, Tpu deeytwcu a zojiyaoM, MocKBa 1989; JI. IJerpyiueBCKaH, Keapmupa KonoMÓuubi. CaHKT-TIeTep6ypr 2006.

4

   O&beduueHbi e KHUze matc, kok aemop cnumaem ifejiecoópasubiM. Tamże, s. 4.

5

   p_or. p_a3Hblę nbecbi ójih odnozo cneKrnamm: 1977 — Eaoyjm 6/1103: H ooneio 3a Uleeifwo: 1986 —JJom u depeeo.

6

   Namawiał ją do tego Oleg Jefremow. L. Pietruszewska, ...o Cinzano i Urodzinach Smirnowej. [w:] Biuletyn lata teatralnego, „Atelier”, Sopot 1997, s. 7.

7

   Dla ułatwienia operowania tytułami będę się w tekście posługiwać cytrami w nawiasach, które

odpowiadają kolejności sztuk Pietruszewskiej w spisie treści: (1) Ypom My3bncu, (2) Chipem noża, tum Bcmpeua dpyseu, (3) ^liuH3aHO, (4) JJeiib pooicdemm CMupHoeou, (5) Tpu deeyuiKU e zaiyóoM, (6) Jhoóoeb, (7) JlecmmiUHaR memm, (8) Andaume, (9) Keapmupa Kojiomóuhu, (10)    u depeeo, (11) Jł

6ojieio 3a Uleeifuio, (12) Bcmaeau, AHuymKa, (13) CmaKau eodbi, (14) Ceudanue, (15) ThomipoeciHHbiu 6okc, (16) Ka3Hb, (17) IJecHU XX eem, (18) Urno denamb/, (19) MyoKCtcun 3omi, (20) Owwtb dead-namb rmmb, (21) Ctfena ompaanemm Moi/apma, (22) Aee Mapusi, momohko, (23) 3onomcm óoeuim. (24) WeModan nenyxu, unu Bbicmpo xopoiuo ne óbieaem, (25)JJea okouiko.

8

   Od 11 do 14 osób.

9

   Por.: T. riHcapeBCKaa, JJ. TlempyiueecKcm, [w:] PyccKcm numepamypa XX eem e ć)euv mauaw noą pea. JI. KpeMeHUOBa, t. 2, s. 327-341.