P1100918

20 Halina Waszkielewicz

grupa zaistniała w literaturze w okresie pierestrojki. W jej skład weszli - Wiktor Pielewin, Tatiana Tołstoj, Ludmiła Ulicka, Władimir Sorokin, Aleksiej Słapowski, Władimir Tuczkow, Olga Sławnikowa, Marina Palej. Ludmiłę Pietruszewską Maria Czerniak zalicza najzupełniej słusznie do drugiego i trzeciego pokolenia, gdyż ta pierwsza zaczęła tworzyć w latach 70., a zaistniała w 80. I wreszcie przedstawicie-1 le czwartego pokolenia, zwanego „nextami” (od „next”), które Czerniak w ślad za Wiktorem Jerofiejewem określa jako „nepeoe 3a ecto ucmopuio Poccuu noKOJienue I ceo6odhbix JJiodeu, 6e3 aocydapcmeennou u enympenneu ijemypbf^>M. Wśród przywołanych przez badaczkę nazwisk znajdują się Anton Utkin, Anastasija Gostiewa, Paweł Krusanow, llja Stogoff, Jelena Fularowa, Andriej Giełasimow, Jelena Sadur, Jelena Dołgopiat, Bajan Szirianow^{1 2}.

Warto zaznaczyć, że dla tej ostatniej, nowej pisarskiej i czytelniczej generacji, czyli dla „nextów”, beneficjenci poprzedniego okresu zdecydowanie są już passe. Dzisiejsze pokolenie trzydziestolatków nierzadko nie znajduje dla siebie w twórczości Pietruszewskiej nic frapującego³.

Nie sposób jednak nie odnotować, że Dmitrij Byków (1967), pisarz, poeta, publicysta, showman od lat śledzący z uwagą twórczość Pietruszewskiej, żartobliwie nazywający jej świat „rajem potworów”⁴, uważa, że zasługuje ona na nagrodę Nobla⁵.

Bywa jednak i tak, że niektórzy miłośnicy pióra Pietruszewskiej odnoszą się bez entuzjazmu do ostatniego okresu jej twórczości i gotowi są zakrzyknąć, jak Olga Sławnikowa, że „Król jest nagi!”⁶ (eonem Koponeea^{7 8}). Bywa także i tak, że internauci widzą w niej rosyjskiego Kafkę (Ecnu 6bi KacpKa mierni no-pyccKu, naeepnoe, oh nucan 6bi kok TJempyiueecKem.^ ).

Pozostawiając na boku słuszność wymienionych opinii warto podkreślić, że pisarka ciągle znajduje się w centrum uwagi⁹, choć wydawać by się mogło, że z powodu tzw. obiektywnych okoliczności została skazana na to, by wejść do literatury zbyt późno, i by za wcześnie pozwolić o sobie zapomnieć. Tymczasem cała dotychczasowa twórczość autorki BpeMR noub poświadcza, że oparła się ona zwycięsko tym „eksterminacyjnym” mechanizmom.

epnyiiwan u npeiepacHcm¹⁰ MnozornepHOR u 3azado*wah¹¹

Odrębne i obszerne zagadnienie stanowi kwestia wizerunku pisarki w oczach krytyki. Bibliografia poświęconych jej prac zawiera setki pozycji. Natematjej twór-

1

⁵⁴ B. Epo<f)eeB. Bpeusi pootcamb. Tlpeduatoeue k anmojiozuu coepeMe/mou npo3bi. MocKBa, 2000. s.4.

2

Z kolei Władimir Bondarienko zalicza Pietruszewską do pokolenia 1937 roku. mając na uwadze urodzonych w latach 1936-1941. Twierdzi on przekonująco, że ten właśnie „wysyp” był dla literatur) rosyjskiej XX wieku najbardziej znaczący. Wśród poetów wylicza Nikołaja Rubcowa. Olega Czu-choncewa. Josifa Brodskiego, Jurija Kuzniecowa, Bellę Achmadulinę, Tatianę Głuszkową, Aleksandra Kusznera, Aleksieja Rieszetowa, Mitura Zul fi karowa Władimira Wysockiego, Władimira Firsowa, Władimira Sorokina, Wiktora Sosnorę, Michaiła Jeromina Wśród prozaików wyróżnia Walentyna Rasputina Andrieja Bitowa, Wiktora Lichonosowa, Jurija Kowala, Aleksandra Prochanowa, Władimira Makanina Władimira Liczutina Wieniedikta Jerofiejewa, Aleksandra Wampiłowa, Jurija Sielezniewa Walentyna Kurbatowa Por.: B. EoHflapeHico, 3noxa odimoneK. Bozambipu u óynmapu unu mycoeufu-ku aHdezpayhda? "HeiaBucuMas ra3eTa», XYflO)KECTBEHHAfl J1HTEPATYPA, nEPHOflHKA. 30.06.2005. http://exlibris.ng.ru/lit/2005-06-30/4_epoch.html. Dostępne 22.07.2007.

3

Wskazując na tę tendencję wypada od razu podkreślić, że dla wielu starszych i młodszych czytelników Pietruszewska pozostaje pisarką niezwykłą, o czym świadczą, między innymi, wypowiedzi internautów: Maksimka: /7empyuieecKan - Kjiad-nejioeeK. PedKcm cme6oo6pa3oeanHocmb. Oueitb coeemy/o effu/cue Dtcueommie cko3ku». [«CTe6a» w języku potocznym oznacza ironię, błyskotliwy dowcip — H.W.J. Za: http://forum,atorn.ru/oldone/thread.php?threadid=8033&boardid=61 &page= 1. Dostępne 25.07.2007. Por. także: Eonu 6bi „ ouenb ” óbuio npwiaeame/ibHbtM, mo TlempyuieecKasi oueiib nucamejib, [w:] Paono «CBo6o/ia». „Bce cboóoahm” — pajroBop Ha CBo6o£Hbie TeMbi, B cmyduu Jhod- ¹ Miuia TlempyuieecKasi, BeąyutHH: Brncrop IlIeHaepoBHW. 18.01.2004, http://www.svoboda.org/pro- : grams/SHEN/2004/SHEN.011804.asp. Dostępne 2.08.2007. CTe6

4

1L EbiKDB. Pauypodoe. O meopuecmee nucamenbHuifbt JI. flempyuieecKou, „OtohCk” 1993, Jfe 18.

5

Na pytanie: KoAty 6u numio ebi darni Hoóe/ieecKyio npe.Mii/o? (ne bod/cho, o/cue jmom nucame.v> I uiuyjK-eyuep) Dmitrij Byków odpowiada: TpyMjny Kanome, JhoÓMwie TJempyuieecKou. http://books. timeouLru/inner/30/. Dostępne 4.08.2008.

6

   O. OiaBHHKOBa, TlempyuieecKasi u nycmoma.... op. cit., s. 509.

7

   Należy dodać, że Olga Sławnikowa na tym nie poprzestaje i podkreśla w zakończeniu swego artykułu, że JltoÓMWia TlempyuieecKasi — óojbiuou .rydojtcmiK, mmoptuu cclm ce6e nepezHou, mo eerm nouea, mo ecmb empana. Tamże, s. 520.

8

   JJa.ua e iwisinKe wiu Henonpaeuuasi aiaóocmb k HeHyDKHauy uejioeeicy, http://www.pctvl.lv/ ?lang=ru&mode=rakurs&page_id=5505. Dostępne 7.08.2008.

9

   Dziennikarz komentujący przebieg Moskiewskiego Festiwalu Książki zaliczył Pietruszewską obok Eduarda Uspienskiego, Grigorija Ostera, Ludmiły Ulickiej, Dmitrija Bykowa. Mariny Moskwinej - do „gwiazd współczesnej literatury”. Por.: A. Bo3HeceHCKHH. Khuokhosi mycoem Ha ceeotceu eo3Óyxe. TTep-ebiu MocKoecKuu MejtcdyHapoÓHbiu omKpbimbiu KHuotCHbiu (pecmueanb. «He3aeucu\iasi ea3ema». ITIAB-HAfl tema, 29.06.2006. http://exlibris.ng.ru/subject/2006-06-29/l_tusovka.htinl. Dostępne 22.072007.

10

   Tak określa Ludmiłę Pietruszewska Wiktoria Nikiforowa. Zob.: B. HmaujropoBa. CnetanaKib: EiKpeM. „In Aut” 17.12.2002, http://inout.ru/?action=pv&id=203692. Dostępne 9.08.2007.

'-Tepnyiunasi - przymiotnik od rzeczownika uepnyxa określającego treści pełne pesymizmu, gwałtów, okrucieństwa. Janina Sałajczykowa objaśnia czemuchę jako hipertrofię deestytyzacji (Zob.: J. Sałajczykowa, Nowi realiści. Ludmiła Pietruszewska, [w:] tejże: Dziesięciolecie przemian. Proza rosyjska lat 1985-1995, Gdańsk 1998, s. 54). Anna Skotnicka łączy czemuchę z epatowaniem opisami negatywnych zjawisk rzeczywistości, dotąd pomijanych milczeniem (Zob.: Czas noc. Proza Ludmiły Pietruszewskiej i Tatiany Tołstoj, „Literatura na Świecie”, 2005. nr 5-6. s. 260). Na temat rzekomej przynależności Pietruszewskiej do prozy zwanej „czemuchą” wypowiada się Mark Lipowiecki: Ha mou esensid, coeepuienno outuóouno cuumami Jhoduwiy TJempyuteecKyro .ludepau 3/noii uimnbt - oho-mo kok pa3 oóoóiąeHuu He tnóeeaem, a, naoóopom, omeaorcHo coeduHsiem caubtu epsuHbtu óbim c ee-KoeeuHbiMU apxemunaMu, y nee «Hepnyxa» Jiutub .uamepuai, a MiKpaweimutuh - ee tfeumpa/ibubiii. no cymu de/ia, zny&oKO npomueonaioMCHNU peamtemmeemu «mimu3aituu» npueu. Zob.: M. JlHnoeeu-khh, PacmpamHbie cmpameziai, wiu .uemauoptfrosbi «vepHyxu», «Hobłih MHp» 1999, Jfe 11, s. 209.

11

   Po obejrzeniu wystawy akwareli Pietruszewskiej Arina Abrosimowa akcentuje tajemniczość i wszechstronność pisarki/malarki. Zob.: A. AopocuMOBa. LUym - npmmejib pos. Mamai .7kh\uu.in TlempyiueecKou, «He3aBHCHMaa ra3eTa» 3.11.2001, http://www.ng.ru/capacity/200I-Il-03/IOshut. html. Dostępne 9.08.2007.