scandjvutmp2801

12

związki po obszernem łonie natury; ze wszystkićm ma styczność i jest łańcuchem związków między wszystkićm co istnieje. Zwierzę, roślina, każde jest zamknięte we właściwych mu granicach; rodzaj ludzki, swemi naturahiemi lub sztucznemi potrzebami jednego względem drugiego narodu, obejmuje świat cały; swemi wiadomościami lub handlem dosięga on ostatnich krańców świata; my ludzie jesteśmy duszą fizycznego świata. Zdolnościami i liczbą człowiek nabył przewagi na ziemi; stał się panem lądów i mórz; potrafił uskromić lub zniweczyć najstraszniejsze rasy zwierząt. On tćź sam ma prawo zwyciężyć i panować; godnym jest tego prawa przez swój genijusz, panem zaś jest przez zdolności; któreź ze zwierząt zaprzeczyć mu może tej władzy? Nie samą tylko siłą przywłaszczył sobie te prawa, wypływają one równie z jego rzeczywistej wartości i jego przymiotów. Gdyby władza zależała jedynie od siły, wtedy lew i tygrys walczyliby z sobą o panowanie nad światem; wieloryb i lu-dojad przywłaszczaliby sobie państwo morza; lecz wszyscy uznają przewagę człowieka: jego ręka, co to umie zrobić saletrę, zaostrzyć zelazo i rozsadzić skały; potrafi także uśmierzyć krokodyla, podbić rozhukanego wołu,zahaczyć ogromnego wieloryba; jego kula dosięgnie pysznego orla pod obłokami; uajsroźsze zwierzęta oceanu uciekają przed nim lub drżą na głos jego. Zwierz pięciostopowy przepisuje prawa ogromnym wielorybom, a słoń zgina przed nim kolana! Jego wyiszość nad zwierzętami tak jest wielka, iz lepiej jest dla nich gdy nie ściągną na siebie jego uwagi jak owad, aniżeli gdy się mu opierają, jak lew lub nosorożec. Tyle tylko bezpieczne przed nim jest ich życie, ile on im zyć pozwala, lub o ile ukryć je mogą. Nakoniec gdy cały ród ludzki porównamy z innemi stworzeniami, trudno nam przyjdzie wyrzec, czy więcćj mamy podziwiać niezmierne państwo i wielkość człowieka, czy tez uległość i zbytnią nieudolność zwierząt?

ODDZIAł DRUGI.

O FIZYCZNEJ KONSTYTUCYI I ORGANIZACYI CZŁOWIEKA W P0RÓ WNAN1C Z INNEMI ZWIERZĘTAMI.

Ponieważ sam tylko, pomiędzy wszystkiemi zwierzętami, człowiek na to głównie stworzony został, aby używał rozumu i prze-