scs6

słowiańskiej w ogoli;, lak więc po okresie Iz w. cyryloinetoilcjskini (klasyi •nymi, ktiiry umownie możemy zamknąć w ćwierćwieczu lal 860 - 885, nastąpiły nim , rozwoju różnych odmian języka cerkicwnoslowiańskiego.

) W dziejach poszczególnych narodów słowiańskich, przede wszystkim w,i limlnn I* i południowych, język scs. odegrał ogromną rolę. Przez szereg wieków hyl nu p \

kiom państwowym i literackim, zanim ukształtowały się nowo/yliu u d........    •

rosyjski, ukraiński, białoruski, bułgarski, macedoński i sci lim lim » ulu ^.......i

język scs. był także językiem urzędowym w Rumunii, a więt w km....... I...... i m.

aż do XVIJ w. 1'rzcha też dodać, że obrządek słowian¹ In ..... n i i.........

lokalnych przetrwał do dziś w Kościele wschodnim, i -    ......... , • .i •

w Kościele greckokatolickim (unickim), a nawet w I-....... i • ■ ^{1 1} i, i.....

terenie Chorwacji, bliższa charakterystyka p, ,1 i ■    ₍ .._M ., |umi i. .1. , I. , .

chodzi już poza ramy niniejszego podtęi idka

tj 2    1*1 s IIMl i p i • n ■ ......i i

N tu, Ąg I i> „ lit I |l|l»ttll'

Bow iaiiu po i ' i | m ¹...... i    i , i nu en doskonale do systemu

języka ' .........i i "lnu lii. i i" |" - I nw V" ¹ 'Iw.......i. Nic też dziwnego, że

wy n,d i ' |i ..... | ' »t • l,u" ii,.1,111 i \ i \ I ii pi id wyprawą na Morawy przy-

I n mi 1111 / i nul, Hf pi fil i" imi, i.......i. upiększając odnośną relację odpowiednimi

i ■ I mu u    i    ijtu .ti    i ■-i l i il u iiyin i legendarnym, właściwym dla wielu

utworów i o .i. i    • i\ • I. I tak, autor Żywota Konstantyna w rozdz. XIV pisze

i .. i, . . ' ,    i dn ul więc odszedłszy wedle dawniejszego zwyczaju oddal

i .> .u 1111 i ■ uii    11    swoimi pomocnikami. I wkrótce Bóg mu się objawił i wysłuchał

l.... i ,    i.......li,    i zestawił (Konstantyn) litery i zaczął pisać słowa ewangelii:

II    i 11... ,p|"i było Słowo i Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo i tak dalej”. W po-,1',1'iiwo il ih li u mówi o piśmie słowiańskim autor Żywota Metodego w rozdz. V: _i(\\ u dv lliig objawił Idlozolowi (myśl) o księgach słowiańskich. I natychmiast zestawiwszy litery i teksty, udał się w podróż morawską, wziąwszy z sobą Metodego”. Ten najstarszy systematycznie zestawiony alfabet został później nazwany glago-I i c ą, co pozostaje w związku z rzeczownikiem glagoh 'słowo, wyraz’ i czasownikiem rlagofati 'mówić, powiadać’.

Kiedy rozpatrzymy krytycznie opis stworzenia alfabetu przez Konstantyna-Cyryla, musimy dojść do wniosku, że tak wielkiego dzida nic można było dokonać pud jednorazowym natchnieniem. Praca nad pismem słowiańskim musiała potrwać dłuższy czas, zanim mogło ono być użyte do pisania pierwszych przekładów Biblii języka greckiego. Autor tzw, glagolicy oparł się częściowo na małym alfabecie k i kim, czyli na tzw. rninuskulc, częściowo na alfabctac.lt wschodnich — syryjskim i ludu ijskim, a szereg znaków wymyślił sam. Trzeba zważyć, że system głoskowy i. ykńw słowiańskich jest bogaty i oddanie go przy pomocy alfabetu greckiego za-ii i .ii |i egu 24 litery było bardzo trudne, podobnie jak przy pomocy alfabetu la-■ ni I i< go Konstantyn-Cyryl przyjął zasadę fonetyczną. tzr>. dla każdej głoski ustalił,

r* ■		r-ji		I . V
ni t h u u u	I 11 b lilii, in	lil • l< Iii)	111»11 > 11 y li i > | 1111 11, ( • i	I. •) '*) <• u utn'.ii głoskowej
lilii, i lilii	Il i ' yl illllil	1 1 1 'II l )'	i \ | m j I 11 ę i b 11 11 ■ 11111111	mu" a liniej Kuli ^ ń)
W 4lM.ll	lllllblń III	nlinwyi	i 1111 m1141 1111 i ;t • m	|i |d• • u 'i i 1 a 1 l, i pismo \vy-
linii * bilu lii	t\t 1 mini	nu11 im	1 1 I II ll> Ili | • II 1 w	> ^111 u i m nl y / mii- ułożonym
|lł*lltlMlt m|iio	inii.il.iin >v	.||.ll. Ili	■ ■i p i|n•*Vi II nIVill 1 V* 1	i .‘i »i•.■ r. h u iibiii )■ u w tym
-MIV.U». 1.	l»'j* l'ld|i i	I I. ,|M	ii n 11 lin i Iii nl o n ' i | |	• |i" n i pi /r Intit it' 1 X i X W.
W •*itjf| rt(li	•l"Mll, i * yl!	lilii nlllb	11| 11 i i » Iii ' blII'i Ii Ii |"l,	• la '1 n |Ón/i , i ,,popi/edliio
Mluwliiib uli	mli II )•!••«•	(UHM |	'', |in » 1 \ III n pi ci Iii |' i	iii u. |• i \ In m mim względnie
i • ti iiitu | |	im IdmInn)i	III' II 111	ii il ■ u nl' u ni, i ii li Im	1 i a m i lin 11. • i.i 111 i (Inl mi ni).
1 In -.1 Ml, ł • v	\ 11 > |ii*W• i	i pinby	| • 1 illllil lnu lilii .Kil II	u y i it ów /.i pomm ą Iitri gicc
Mili ni i In	«y	Il MIII 1	mi i|illoi, vv« 11 lii|; ( li	ulua ,,Imv. utifiojciiijn". Clu ahr
("•1.11.111. ......	11 ■ i • li«»11 • > i	iMi i, iv	pik u h Konstantyn I^-	ilo/.ol dokona! wynalazku alfa-

Im tu Ii I i i I m i    i i h, ii | i k* i w« > 111 y i ii swoim kształcie z 38 liter, które kolejno w y-

• lin m.1 W i >||ii}' wiiuli i wił ( |u:il>r;i data powstania alfabetu słowiańskiego przy-I • i • I i ni ml łif i.l, .i więc chyba tuż przed wyruszeniem braci sołuńskich na Morawy, l*imiio glagolickic zostało później, prawdopodobnie już po upadku misji wiclko-morawskiej, zastąpione uzcz łatwiejszą i bardziej ekonomiczną cyrylicę (zob. tabelę, § 5). Cyrylica (piera ąię w znacznej mierze na dużym alfabecie greckim, czyli na tzw. majuskult, a tylko niektóre litery są przeróbką znaków giagolickich. Sama nazwa pisma, utrwalona w tradycji stosunkowo późno, pozostaje w związku z pierwszym twórcą pisma słowiańskiego Cyrylem. Jemu to właśnie długo przypisywano autorstwo bardziej znanego alfabetu. Obecnie w świetle nowszych badań przypuszcza się, że reformatorem pisma był jeden z bliskich uczniów i współpracowników braci soluńsk eh, prawdopodobnie Klemens Ochrydzki, który po upadku

działał w Macedonii na Jeziorem Ochrydzkim.

misji wiclkomorawskicj

O starszeństwie gfagolicy, a zarazem młodszym wieku cyrylicy możemy przekonać się na podstawie danych językowych, historyczno-literackich i palcograficz-nych. Pod względem językowym starszy stan na ogól przedstawiają zabytki glago-lickie. które pochodzą z okresu misji wiclkomorawskicj lub z czasów nieco późniejszych, z nowych ośrodków liturgii słowiańskiej, np. z Macedonii, bulgarii czy Chorwacji;

historycznie młodsze są

na ogól zabytki Cyrylickic. Ze stanowiska palcograficzncgo

0    pierwszeństwie głagohcy świadczą niektóre teksty cyrylickic pisane na pergaminie, na którym wcześniej byl pisanyj tekst glagolicki, później usunięty (tzw. palimpsesty). Istnieją również glosy cyrylickijc, czyli nowsze dopiski objaśniające, w tekstach gla-golickich. Ponadto, jak już poprzednio wspomniano, niektóre litery cyrylickic powstały przez uproszczenie liter giagolickich.

Cyrylica stopniowo wypierała glagolicę i upowszechniła jsię ostatecznie w późniejszych ośrodkach piśmiennictwa i obrządku cerkicwnoslowiańskiego. Ośrodkiem piśmiennictwa glagolickicgo była do XI w. wspomniana już poprzednio' Sazawa lej nawiązał też założony w XIV w. przez cesarza Karola IV Pradze. Do ostatnich czasów jeszcze kultywowano glagolicę, tzw. kanciastą lub chorwacką, w ośrodkach obrządku słowiańskiego na wyspie Krk

1    Przymorzu Chorwackim. W związku z upowszechnieniem się cyrylicy wszystkie

¹ Por. V. V o n d r a k,

Cirkevaeilov<itnkó chresiomatie, Brno 1925, s, 136 - 138.

13