78839 Re exposure of DSC03381

system, mąjący zapewnić nąjwyZszą władzę ludziom w sile wieku, był całkowicie utopijny, nie liczył się zarówno s naturalnym prawem dziedziczeniu iw nowej tetrarchii pominięci zostali synowie: Maksymiana - Moksencjusz i Kousiuiuju sza - Konstantyn), jak i z niechęcią do abdykacji ze strony starych cesarzy. Totet system obmyślony przez Dioklecjana załamał aię jut wkrótce i«> 305 r.

Jakkolwiek sama idea tetrarchii okazała się nietrwała, panowanie Dioklecjana wprowadziło istotne zmiany w administracji Imperium, która stały się pod-stawą jego organizacji w okresie późnego cesarstwa Dioklecjan znacznie powiększył liczbę i zmniejszył rozmiary prowincji tworząc w miejsce dotychczasowych 50 prowincji około 110. Dątył on do osłabienia władzy namiestników prowincji, którzy dysponując garnizonem wojskowym niejednokrotnie występowali przeciw cesarzowi. Kontynuując reformy Galiena Dioklecjan wprowadził na większą skalę zasadę oddzielenia władzy wojskową) lektora' od władzy administracyjnej na-miestników prowincji- WiąZe się to z jego nową organizacją armii, którą prawie dwukrotnie powiększył podnosząc jąj liczebność z ponad 300 do około 500 czy nawet 600 tysięcy Żołnierzy. Krokiem wstecz w stosunku do reform Galiena było jednak umniejszenie roli armii rezerwowy; każdy cesarz miał swoją stałą armię, związaną terytorialnie z jego osobą tcomitatus\ Dioklecjan wprowadził strategię pogłębionej terytorialnie obrony, która polegała na bardzo rozbudowanym systemie fortyfikacji nie tylko bfisko granic, ale także w głębi prowincji. Miasta otaczano murami, które były srytsze i grubsze niż w okresie wczesnego cesarstwa. Mory były zaopatrzone w potężne bastiony. Obozy wojskowe i miasta miały wytrzymać nawet dłutsze oblężenie.

Wobec znacznego powiększenia liczby prowincji i nowego systemu organizacyjnego armii, potrzebne stało się utworzenie większych jednostek organizacyjnych, których naczelnicy byli pośrednikami między władzą cesarstwa a namiestnikami prowincji. Tak więc Dioklecjan powołał do życia 12 diecezji (dioecesia) tworząc następujące zespoły prowincji: 1) Hispaniae. 2) Britanniae, 3) Galliae. 4) yiennensts (obejmującą Galię Akwiłanię i Narhonensis), 5) Italiae, 6) Africae, 7) Pannooiae, 81 Moesiae < podzieloną później na Dację i Macedonię), 9) Thraciae, 10) Asiana, 11) Pontka i 12) Oriens (obejmującą Syrię i Egipt, który utworzył później własną diecezję). Na czele każdej diecezji stał jako zastępca prefekta proetorio ińcanus, który miał do pomocy dwóch urzędników od spraw finansowych (rationaiUa i magister rd prwatae).

Na czele prowincji stali zarówno namiestnicy ekwiccy (praesides lub correc■ tona), stanowiący większość, jak i senatorscy (consulares lub correctorea), mianowani przez cesarza. Tylko trzej senatorscy proco na ules, Azji, Afryki i Achai, podlegali bezpośrednio cesarzowi; zwierzchnikami ogółu namiestników w diecezji stali się mcarii będący zawsze equitea perfectiaeimi. Wzrosła znacznie rola lokalnej biurokracji, swoje biura mieli zarówno prefekci praetorio, jak i oicarii oraz namiestnicy. Ideą tego zamierzenia było oddzielenie władzy cywilnej od wojskową).

O ile te zmiany administracyjne stały się trwałą podstawą organizacji państwa rzymskiego do końca jego istnienia, o tyle nie powiodły się Dioklecjanowi

próby przywrócenia wartości monety rzymskiej (bidę nowej, złotej monety aurę-um nie zapobiegło dalszej dewaluacji) i sztucznego utrzymania i plac (dotyczy! togo ody kt o cenach maksymalnych wydany w 301 r.).

Koncepcja religijna Dioklecjana miała wielkie znaczenie dla ukształtowania nowej monarchii, ustanowionej według prawa boskiego. Wywyższeni ponad ogół ludzi ceenrze tetrarchii, stanowiący obiekt kultu 1 adoracji poddanych, sami nie byli bogami. Koncepcja Dioklecjana opierała się na boskich przydomkach Augustów, on um został louluo będąc jakby synem i wybrańcem Jowisza, pośrednikiem między najwyższym bogiem panteonu rzymskiego a ogółem ludzi. Makay-mianus zaś był Hercullua jako syn Herkulesa. Więzy między Augustem a Cezarem opierały się także na tym pokrewieństwie religijnym, jedna linia władców wywodziła się przez Dioklecjana od Jowisza, druga zaś - od Herkulesa. Powołany przez Jowisza do władzy Dioklecjan miał z kolei prawo desygnować następnych louii. Tak więc Iooius był nąjpierw Galeriusz, później Licyniusz i Maksy-minus Daj a. Przydomek Herculiua otrzymał za pośrednictwem Maksymiana jego następca, Konstancjusz Chlorus.

Charakterystyczny jest wybór bogów-ojców cesarskich, Jowisza i Herkulesa, a więc bóstw starorzymskich. Mimo sympatii dla mitraizmu Dioklecjan w swej polityce religijnej chciał się oprzeć na kultach tradycyjnych, rezygnując z włączenia do niej popularnych kultów solamych. Koncepcja religijna twórcy tetrarchii była odmienna od tradycji cesarzy III w., zwłaszcza od ideologii Aurełtana. propagatora Sol Irwictus. Dioklecjan nawiązywał w pewnym stopniu do idei religijnych Trąjana, dla którego Jowisz i Herkules byli bóstwami opiekuńczymi. Nie dążył on również do utożsamienia się z bóstwem jak Kommodus i Heliogabal- Panujący nie był bogiem, nie miał świątyni i innych przybytków kultu. Stał pomiędzy światem bogów i ludzi jako pośrednik, wykonawca woli bogów. Ludzie winni mu byłi zatem posłuszeństwo jak bogu, zachowując wobec cesarza odpowiedni dystans.

Z koncepcji religijnej Dioklecjana wynikała bardzo walna konsekwencja dotycząca powoływania władcy. Cesarz otrzymywał władzę od bogów, nie od ludzi. Władca desygnowany przez boga Uooiua) kreuje sam swoich współrządców l następców, tylko on jest źródłem władzy uznanej przez bogów. W tej koncepcji nie było miejsca na wybór cesarza bądź przez armię, bądź przez senat. Za rządów tetrar-chti wojsko tylko asystowało przy akcie nominacji cesarzy, nie było natomiast zasady obwoływania imperatora przez armię. W ten sposób nowy typ więzi religijnej między cesarzem a światem bogów miał służyć umocnieniu absolutyzmu, monarchii opartej na prawie boskim. Pojęcie sankcji religijną} władzy cesarskiej, wprowadzone przez Dioklecjana, chociaż opierało się na tradycjach starorzymskich, było w gruncie rzeczy dobrym przygotowaniem dla monarchii chrześcijańskiej. Chrześcijaństwo nie musiało wprowadzać wielu zmian w tej koncepcji władzy cesarskiej, wystarczyło odrzucić zewnętrzną formę pogańską oraz przyjąć, że cesarz jest wybrańcem i namiestnikiem jedynego Boga.

Tak więc Dioklecjan, zaciekły wróg chrześcijaństwa, mimo woli przygotował ideologiczny grunt do oparcia monarchii na prawie boskim, które stanie się prawem Boga chrześcijańskiego. Wrogie nastawienie Dioklecjana wobec chrześ-