79790 SDC10978

wiadomości, winno przeprowadzać się według podanych zagadnień i pytań, z których część może być opracowana w ramach zajęć grupowych, a część w ramach pracy indywidualnej studentów.

Pewne tematy zajęć powinny być ujęte w sposób bardziej dokładny i obowiązkowy. Tu zaliczyć należy: ważne zjawiska z fonetyki i fonologii, jak palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych, palatalizacja przez j, przestawki spółgłosek płynnych, zmiany jerowe, sonanty, podstawowe szeregi alternacyjne (samogłoskowe i spółgłoskowe). dalej fleksję rzeczowników, czasowników, niektórych zaimków (osobowych, zwrotnego, wskazującego ra. ra, to, anaforycznego */&, */<z, *je, pytajnych fnto, lito), odmianę niezłożoną i złożoną przymiotników itp.

Inne zagadnienia mogą mieć charakter mniej lub bardziej fakultatywny, np. różne procesy fonetyczne w grupach głoskowych poza wyżej wymienionymi, nieregular-ności (zmiany) w systemie deklinacji rzeczowników i w koniugacji, fleksja niektórych zaimków prócz poprzednio wymienionych, fleksja liczebników, komparatywu, części mowy nieodmienne, wybrane zagadnienia ze słowotwórstwa, składni itp. To samo odnosi się do ujęć genetycznych, tła porównawczego indoeuropejskiego i rekonstrukcji I form prasłowiańskich. Wydaje się jednak konieczne, aby zjawiska języka scs. konfrontować w dostatecznym stopniu przynajmniej z paralelnymi zjawiskami w języku polskim i rosyjskim.

Nasuwa się też ogólna wskazówka, aby wybranych zjawisk językowych nie rozpatrywać w izolacji, ale w miarę możności łącznie z innymi i na tle kontekstu. Zja- I wiska fonetyczne i fonologiczne winny być łączone ze zjawiskami morfologicznymi (fleksyjnymi i słowotwórczymi), a morfologiczne ze składniowymi.

5)    Dla lepszego opanowania podstawowego zasobu słowmictwa scs. i ps. zaleca się wypisywanie ze słownika w części piątej podręcznika wyrazów, zwłaszcza trudniejszych, występujących w danym tekście. Rzeczowniki podaje się w nom. i gen. sg. z rodzajem gramatycznym, czasowniki — w infinitiwie oraz w 1. i 2. os. sg. praesentis.

6)    Do ćwiczeń warto również wyzyskać dodatkowy wybór tekstów scs. dłuższych zamieszczonych w części czwartej podręcznika. Z tego to wyboru student powinien samodzielnie opracować pod względem językowym, możliwie wszechstronnie, dłuższy urywek lub kilka mniejszych urywków tekstu scs. do egzaminu względnie do kolokwium zaliczeniowego.

7)    Prócz głównego tematu danych zajęć konwersatoryjnych należy zawsze nawiązywać do poprzednio przerobionego materiału gramatycznego i słownikowego, dokonywać okresowych powtórek i sprawdzianów celem utrwalenia wiadomości. I Dzięki tak przeprowadzonym zajęciom i samodzielnej pracy student na pewno zdobędzie umiejętność czytania, pisania i rozumienia tekstu scs. oraz metodę interpretacji występujących w tekście zjawisk językowych.

8)    Na koniec podkreślić należy, że podany w niniejszej części podręcznika schemat

15 jednostek wyktadowo-ćwiczeniowych (konwersatoryjnych) nie może być poj- I mywany sztywnie. Zapewne sporo szczegółowych rozwiązań metodycznych i naukowych w ramach tego schematu dokonają zarówno prowadzący zajęcia nauczyciele akademiccy, jak i sami studenci (por. w związku z tym przedmowę, s. 5 - 6).

§ 6. Wartość głoskowa liter scs., zasady czytania i transkrypcji tekstu cyrylickiego

W nauce języka scs. posługujemy się z reguły tekstami cyrylickimi — bądź to pierwotnymi, mniej licznymi, bądź też przepisanymi (przetransliterowanymi) z dawniejszych głagolickich (por. w związku z tym o powstaniu pisma i zabytków scs.,

§ 2). Przy czytaniu tekstów należy pamiętać o następujących zasadach:

1)    W obu alfabetach scs. brak było osobnej litery na głoskę j. Grupy głoskowe ja, je, ją, jg, ju oddawano w cyrylicy za pomocą połączeń znaku i z odnośnymi literami oznaczającymi samogłoski (zob. tabelę alfabetów, § 5). Niekiedy trzeba uzupełniać w czytaniu głoskę j (literę | ), np.:

AAÓT H — cłajali, MOC —moje, MO A—moją, 40Bp0?f, —dobrojg.

2)    Literę H lub l należy czytać w zależności od formy wyrazowej i kontekstu zdaniowego jak i (przeważnie spójnik), jt lub ji (zaimek) — z tzw. jotacją, która może być mocniejsza lub słabsza. Oto niektóre przykłady:

H    M lub I BHAtb H —i vidi jb {ji) 'zobaczył go’; na początku zdania

chodzi o spójnik, a na końcu o zaimek r.m. w formie acc. sg.;

MH(€ —jiSe (tźe) 'który’, por. tó>K£ —jaźe, —jeże; '    .

MXT> —ji& («Z^l). MOHXT» — moji%v,

KP&M (AOH—krajb mojb — N sg. lub kraji moji — N pl.;

AlłAAH , Ai>AAHT£ —dilaji, delajite — 2. sg. i 2. pl. imper.

3)    Głagolica miała tylko jeden znak dla e i je; w cyrylicy te głoski w zasadzie odróżniano odrębnymi znakami. Należy zatem pamiętać, że przepisane z głagolicy na cyrylicę e ma wartość fonetyczną je — w pozycji nagłosowej wyrazu oraz po samogłoskach W śródgłosie i w wygłosie, np.:

€CT*b—jat*, 6PO—jego, M06T0—mojego, T B O £ — tzoje,    —

snamertije.

4)    W głagolicy był jeden znak A, tzw. jat', na oznaczenie dwóch bliskich sobie dźwięków i i ja, co w cyrylicy odróżniano odrębnymi znakami 'fe i |&. W tekstach przetransferowanych z głagolicy na cyrylicę stosowany jest oczywiście jeden znak, tj. (jat’). Zasady czytania tej litery można ująć następująco:

a)    czytamy jak ja na początku wyrazów, tj. w nagłosie, w położeniu po samogłoskach — zarówno w śródgłosie, jak i w wygłosie, a w pewnych wypadkach także po miękkich spółgłoskach ł, /’, ń — wymawianych z mocniejszą lub słabszą jotacją, np.:

"feKO —jako, 15CTH —jasti, 4 AfeTH —ćajati, N\A pwfe— Marija, ^HA-M£H Wfe —znamemja— G sg. lub N-A-V pl.,    —burja, buła, MOpfe—

mor ja, moda — G sg. lub N-A-V pl., 7^€Mh1> — zemlja, ueml’a, BOHfe — tonja, vońa;

b)    T> czytamy jak i (’e, tj. e miękkie ewent. je) po spółgłoskach, z wyjątkiem ł, /’, ń (por. wyżej p. a), np.:

BfcAtTU—vlditi, E^ATł — błh, T€Bfe —tebi, pfcKA — rfka, AtiCb —

lin, MWb~*enł.

25