89464 IMG$02

niemy i mieszany, które oparto na następujących jednostkach podsta-Ifoftych:

1 metr (m)

1 kilogram (kg)

1 kilogram (kG)

I sekunda (s)

1 stopień Celsjusza lub Kelyina

427 kG ! m es

jednostka długości jednostka ilości substancji jednostka siły jednostka czasu jednostka temperatury

Kiiokaloria jest w tym układzie jednostką wtórną (1 kcal «*4I87 J).

Często wyraża się również ilość substancji w kilogramocząsteczlcach (kmol), a czas w godzinach (h).

Należy zwrócić uwagę, że przyjęcie 1 kg jako jednostki ilości substancji odpowiadającej jej ciężarowi normalnemu (tzn. określonemu przy uwzględnieniu wartości przyspieszenia grawitacyjnego g = 9,80665 m/s²) nie powoduje istotnych błędów w obliczeniach termodynamicznych, wobec znikomo małej' zmienności wartości przyspieszenia grawitacyjnego na powierzchni ziemi.

Jeżeli we wzorach układu technicznego obok pojęcia siły wyrażonej w kG występować będą wielkości uzależnione od masy, to wielkość tę w tym przypadku określa się jako pochodną jednostki siły. Jednostką masy będzie tzw. techniczna jednostka masy t. j. m. lub inter równa masie, której siła 1 kG nadaje przyspieszenie 1 m/s², czyli

kG<s²

1 t.j.m. — 1 ——— = 9,80665 kg (w układzie MKS)

Uwaga; 11, j. m. jest jednostką masy w układzie MkGS (technicznym). Zatem równoważnik technicznej jednostki masy wyniesie g_e = 9,80665 kg/t.j.m.««9,81 kg • m/(kG • s²)

Stosowany ogólnie dotąd techniczny układ jednostek nie jest układam spójnym, co charakteryzuje się tym, że we wzorach opisujących zjawiska fizyczne występują równoważniki liczbowe różne od jedności. Wzory, w których występują równoważniki noszą nazwę przystosowanych do danego układu jednostek lub liczbowych, jeżeli równoważnik jest określony wartością liczbową. Typowym przykładem wzoru przystosowanego do technicznego układu jednostek jest wzór opisujący równoważność pracy i ciepła

gdzie A = 1/427 kcal/(kG • m) — równoważnik cieplny pracy mechanicznej.

Konieczność użycia tego równoważnika wynika z przyjęcia w równaniu różnych Jednostek (ciepło — kilokalorie, praca — kilogramometry).

W ostatnich latach wyłoniła się dążność do stosowania w technice międzynarodowego układu jednostek miar — SI (System International). Nazwę swoją otrzymał ten układ na XI Generalnej Konferencji Miar 1 Wag w 1960 r.

jednostka długości jednostka masy jednostka czasu jednostka natężenia prądu jednostka temperatury bezwzględnej jednostka natężenia światła (światłości)

i metr (m)

1 kilogram (kg) I sekunda (s)

1 ąmper (A)

1 kolwin (K)

1 kandela (cd)

Dla potrzeb techniki cieplnej wystarczające są w zasadzie jednostki: ni, kg, s, K.

Zgodnie z tym układem miarą ilości substancji jest masa czynnika wyrażona w kilogramach (kg).

Jednostką siły w układzie SI jest 1 niuion (N), tzn. siła, która masie 1 kg nadaje przyspieszenie 1 m/s²

1 N — kg • m/s²

Jednostką energii jest 1 dżul równy

I J = 1 ,N • m i 1 kg • m²/s^s

lub stosowany częściej w praktyce 1 kilodżul (1 kJ = Hi¹ J).

Ciepło, jako jedna z form przekazywanej energii będzie również mierzona w tych samych jednostkach, tzn. w dżulaeh (J) lub kilodżulach (kJj.

Ciśnienie, którego miarą jest siła działająca na 1 m-', wyrażać się będzie W układzie SI jednostką N/m² niuton na metr kwadratowy.

Porównanie jednostek układu technicznego z jednostkami układu SI oraz równoważniki niektórych wielkości fizycznych w obu układach jednostek podano w tablicy 1.

Tablica 1

Równoważniki niektórych wielkości fizycznych

Lp.	Wielkość fizyczna	Układ techniczny	Wartość w jednostkach SI
'Ulp	i Siła	I kG (kilogram) 0,101971 m	9,80665 N śr 9,807 N 1 N (niuton) jss 0,102 kG
2.	Ciśnienie	l kG/m* I kG/cm^a (atmosfera techniczna ai) 0,102 kG/m^!	9,807 N('m^s 0,9807-10* N’m^s (0.9807 bar) 1 >ł/m^f
3.	Praca, energia ciepło	---- i - — . 1 kG«m (kilogramomctr) j 9,80665 Sjifia 9,807 J 1 kcal (kilokaloria) 4,1868 • 10* J = 4,1868 kJ 0,101971 kG-m ^0,102 kG.m 1 J Cdżul) 0,2388 kcal j 1 kJ (kilodżul)

ń Zgodnie ż Zarządzeniem Prezesa C.U.I i M. (Monitor Polski nr 25 z 3 maja 1071 r.) lemperaturą termodynamiczną T 1 różnice temperatur mierzy Sć jednostką temperatury termodynamicznej kelwin (K). W książce pozostawiono dawny sposuh oznaczania (deg) ze wzglądu na druk obecnego wydania techniką fotograficzną.

15