22 23

8. Zasady rejestracji jednostek leksykalnych i opisu ich cech gramatycznych

Ze wstępnej charakterystyki podanych wyżej przykładów jednostek leksykalnych wynika, że jeżeli dana jednostka otwiera pozycję syńtak-tyczną dla elementów klasy substytucyjnej niezamkniętej, to pozycja ta stanowi integralną część tej jednostki, a w związku z tym powinna być uwzględniona nie tylko w jej opisie składniowym, ale również w samej notacji jednostki. Takie jednostki leksykalne, które otwierają pozycje syntaktyczne, nazywane są w skrócie (i uproszczeniu) jednostkami walencyjnymi, jednostki nie mające tej cechy — jednostkami a walencyjnymi.

Ogromna większość jednostek leksykalnych to jednostki wielosega] mentowe, a więc takie ciągi elementów diakrytycznych, które zawieraj® co najmniej jedną pauzę wewnętrzną (przerwę wewnątrz układu liter). Zarówno jednostki jedno-, jak i wielosegmentowe mogą być jednostkami walencyjnymi bądź a walencyjnymi. W SPPiW przyjmuje sięj że miejsca walencyjne są sygnalizowane przede wszystkim za pomocą odpowiednich form przypadkowych zaimków nieokreślonych ktośŁ coś. Jeżeli w danej pozycji syn taktycznej dopuszczalne jest użycia zarówno rzeczowników osobowych, jak i nieosobowych, to fakt ten odnotowuje się poprzez umieszczenie w zapisie jednostki obu zaimkóiiM oddzielonych znakiem alternatywy (a. — „albo”). Jako pierwsza umieszcza się z reguły zaimek osobowy, chyba że istnieją pódstawy do przypuszczeń, iż użycie w danej pozycji rzeczownika nieosobowega jest zdecydowanie częstsze. W zapisach jednostek dwu- i więcej niż dwuwalencyjnych brak tożsamości odniesienia przedmiotowego wyraj żeń wypełniających miejsca walencyjne sygnalizuje się za pomooią indeksów cyfrowych zamieszczanych obok zaimków nieokreślonych (ściślej: we frakcji dolnej). Por. np. ktoś, pierdoli komuś, o czymś a, kimś₃., chuj komuś, do czegoś a. kogoś,. Indeksy cyfrowe, stosowane także w definicjach jednostek leksykalnych, pełnią również inną istotną funkcję w ich charakterystyce, mianowicie umożliwiają identyfikację zmiennych w członie definiowanym i definiującym.

Jeżeli cech gramatycznych danej pozycji otwieranej przez jednostkę nie da się jednoznacznie scharakteryzować za pomocą zaimków nieokreślonych ktoś, coś, to pozycja ta jest sygnalizowana za pomflH poziomej kreski umieszczonej obok jakiegoś segmentu danej jednostki. Notację taką stosuje się często w celu zarejestrowania jednostki otwierającej miejsce dla zdania lub frazy o rożnych formach gramatycy nych. Obok poziomej kreski symbolizującej daną pozycję podawana

[ jest często — w nawiasie kwadratowym — ogólna charakterystyka gramatyczna lub semantyczno-gramatyczna klasy wyrażeń, które mogą [ być użyte w tej pozycji. Nawias okrągły, wewnątrz którego umieszczony I jest zaimek nieokreślony lub pozioma kreska, symbolizuje fakultatyw-[ ność danej pozycji syntaktycznej. Por. np. chuj (kogoś) wie — [pytanie

I zależne]., niech ktoś zabiera swoją dupę_ [fraza przyimkowa lub

I przysłówkowa określająca miejsce]!, gówno z kogoś, nie_[nazwa

| zawodu].

W SPPiW przyjmuje się zasadę, że odmienne jednostki leksykalne I rejestrowane są w ich formach podstawowych. Za takie formy uznaje [ się: formę mianownika liczby pojedynczej rzeczownika, formę mianow-nika liczby pojedynczej rodzaju męskiego przymiotnika, formę trzeciej [ osoby czasu teraźniejszego czasownika niedokonanego, formę trzeciej i osoby czasu przeszłego czasownika dokonanego. Jednostki czasownikowe pełniące funkcję rozkaźnika rejestrowane są w ogromnej większości wypadków również w formie trzeciej osoby, np. niech kogoś a. coś cholera weźmie!, niech ktoś idzie w pizdu! Jednostki używane w języku potocznym zdecydowanie częściej w formie drugiej osoby (liczby pojedynczej) rejestrowane są wyjątkowo w tej formie; np. Nie [ pierdol!, Pieprz się we własną dupę!

Jednostki wielosegmentowe, zwłaszcza walencyjne, mają zazwyczaj zmienny szyk poszczególnych segmentów. Rejestracja takich jednostek wymaga uznania, iż jeden z dopuszczalnych układów linearnych segmentów danej jednostki (najmniej nacechowany) jest układem podstawowym, a inne są układami wtórnymi (wariantami układu podstawowego). Zapis danej jednostki ma odzwierciedlać (z założenia) podstawowy układ jej segmentów. Decyzja, iż dany układ linearny segmentów jednostki jest układem podstawowym, ma istotne znaczenie dla budowy wielu artykułów hasłowych. Jednostki dwu- i więcej niż dwusegmentowe, odnotowywane w tym samym artykule hasłowym, rejestruje się w kolejności wynikającej z porządku alfabetycznego kolejnych segmentów. Przy ustalaniu tego porządku pomija się zmienne typu ktoś, coś symbolizujące pozycje syntaktyczne. O układzie jednostek w artykule hasłowym zob. też w p. 13.

Niektóre jednostki wielosegmentowe różnią się od siebie w niewielkim stopniu. Jednostki oparte na tym samym segmencie (co najmniej jednym), mające tę samą funkcję lub to samo znaczenie, często zawierają altemujące ze sobą segmenty. Takie jednostki, tworzące klasy zamknięte (z reguły kilkuelementowe serie), określa się ze względu na daną klasę mianem jednostek wymiennoczłonowych.

W SPPiW jednostki wymiennoczłonowe rejestruje się na ogół w postaci 23