221

kach (żeliwach) grafit występuje w postaci wydzieleń o różnym kształcie, najczęściej jako płatkowy lub kulisty (sferoidalny). Może być także zróżnicowany pod względem morfologicznym: pierwotny, wtórny, trzeciorzędowy, eutektyczny lub eutektoidalny.

Rys. 10.20. Komórka sieciowa grafitu (wg). Chojnackiego)

10.55. Jakie są zasady klasyfikacji grafitu?

Klasyfikacja grafitu opiera się na Polskiej Normie. Uwzględnia ona trzy cechy morfologiczne grafitu: wielkość, kształt i rozmieszczenie. Pod względem kształtu grafit dzieli się na 9 klas, np. płatkowy (prosty, zwichrzony lub iglasty), gwiazdkowy, krętkowy, postrzępiony, zwarty lub kulkowy. Ze względu na wielkość rozróżnia się 8 klas, przy czym podstawą do zaliczenia żeliwa do odpowiedniej klasy jest długość lub średnica wydzieleń grafitu w pm. Najniższa klasa obejmuje grafit mniejszy niż 15 pm, a najwyższa większy niż 1000 pm.

Rozmieszczenie grafitu jest podstawą zaliczenia żeliwa do jednej z siedmiu klas. Rozróżnia się rozmieszczenie równomierne, nierównomierne, gałązkowe, siatkowe, rozetkowe lub międzyden-drytyczne. Najbardziej niekorzystne są wydzielenia grubopłytko-wego grafitu nadeutektycznego, natomiast bardzo drobny grafit eutektyczny o kształcie płatkowym, równomiernie rozłożony w osnowie, jest pożądany. Niekorzystne jest także nierównomierne rozłożenie grafitu, np. międzydendrytyczne, gdy grafit jest rozmieszczony pomiędzy dendrytycznymi ziarnami ferrytu. Szczególnie pożądanym kształtem grafitu jest drobny grafit kulkowy (sferoidalny), który występuje w żeliwach wysokojakościowych. Niektóre postacie grafitu pokazano na rys. 10.21.