224 (40)

dzielnie lub w toku stałych bądź okazjonalnych korepetycji. Ci, którzy zaliczają się do najsłabszych uczniów, z reguły nie podejmują żadnych dodatkowych wysiłków ograniczając się do minimalizowania swoich projektów edukacyjnych na przyszłość. Wpadają też często w pułapkę „paradoksu ambicji” (Schneider, Stevenson, 1999) nie redukując swoich aspiracji edukacyjnych, wybierają dla ich realizacji okrężne drogi kształceniowe, narażając się tym samym na większe rozczarowania w przyszłości. Ci, którzy zamierzają bezpośrednio po ukończeniu danego szczebla edukacji wejść na rynek pracy, również stosunkowo często do ostatniej chwili pozostawiają problem rozpoznania rynku i aktywnego poszukiwania miejsc pracy. Dopóki mają status uczniów, nie wybiegają w swoim myśleniu w zbyt odległą przyszłość, a znalezienie miejsca pracy traktują jako zadanie na etap po definitywnym zakończeniu edukacji.

Samo pojawienie się progu edukacyjnego, stanowiącego swoistą cezurę czasową w perspektywicznej refleksji młodzieży, mobilizujące do podejmowania określonych decyzji, wyzwala też szereg w dużej mierze negatywnych emocji. Skumulowane napięcia, lęki i obawy dotyczą głównie niepewności co do rezultatów ewaluacji na progu bądź przewidywanych trudności w sprostaniu zadaniom kolejnego etapu kształcenia. Odległa niedookreślona przyszłość osobista i zawodowa jawi się zaś ado-lescentom, zwłaszcza kończącym szkoły podstawowe, raczej w różowych barwach. Ich starsi koledzy nie są już jednak takimi optymistami, wśród lęków pojawiają się wątki egzystencjalne i refleksje ogólniejsze o kondycji człowieka. Mniej osób deklaruje także niezaangażowanie emocjonalne wobec swojej przyszłości. Perspektywa adolescencji w wielu wypadkach wystarczyła, by trzeźwa ocena rzeczywistości pozbawiła wielu młodych beztroskiego optymizmu, a kolejne w ich życiu rozwidlenie dróg edukacyjnych i zawodowych przyniosło wewnętrzne rozterki i pomnożyło znaki zapytania, nie zmieniło jednak zasadniczo podejścia do projektowania swojej przyszłości.

- Bilans dotychczasowej drogi edukacyjnej na etapie późnej adolescencji jest różny dla poszczególnych grup młodzieży. Często typ aktualnie kończonej szkoły ponadpodstawowej wiąże się jednoznacznie z pozytywnymi lub negatywnymi doświadczeniami edukacyjnymi młodzieży. Częściej ze swojej dotychczasowej edukacji zadowoleni są absolwenci liceów ogólnokształcących i oni też bardziej świadomie projektują dalsze etapy kariery edukacyjnej (zdecydowanie rzadziej - zawodowej). Absolwenci edukacji zawodowej są bardziej krytyczni w ocenie swoich dotychczasowych doświadczeń kształceniowych, a wielu z nich nie zamierza ich kontynuować i wykorzystywać w przebiegu dalszej kariery zawodowej. Jakość doświadczeń wyniesionych zwłaszcza z tego etapu nauki stanie się jednym z istotniejszych uwarunkowań obieranych dróg dalszej edukacji i pracy zawodowej.

224