231

Podsumowanie 231

tensywne stosowanie zewnętrznych czynników motywujących może stłumić motywację wewnętrzną. Inaczej mówiąc, wprowadzenie systemu nagród opartych na wzmocnieniach zewnętrznych, takich jak stopnie czy pieniądze, może doprowadzić do tego, że ludzie (którzy mogliby w innych warunkach mieć motywację wewnętrzną) będą robili różne rzeczy dla nagród, a nie dla przyjemności.

4.    Nie wszystkie zewnętrzne środki motywujące przynoszą ujemne skutki. Wyniki badań, jakie przeprowadzali Edward Dęci i inni, sugerują, że zależy to od kilku czynników. Jednym z nich jest oczekiwanie. Zewnętrzna motywacja będzie ttumita motywację wewnętrzną tylko wtedy, gdy człowiek będzie się spodziewał nagrody za wykonanie zadania. Drugim czynnikiem jest ważność nagrody. Jeśli nie będzie ona miała dla człowieka znaczenia, prawdopodobnie nie wpłynie na motywację wewnętrzną. Trzeci czynnik stanowi charakter nagrody. Jeśli jest ona wymierna, jak w przypadku pieniędzy czy stopni, będzie zapewne tłumiła motywację wewnętrzną, natomiast takie nagrody, jak werbalna pochwała czy uśmiech, nie spowodują podobnych konsekwencji.

5.    Martin Seligman zauważył, że jednym z najlepszych sposobów utrzymania motywacji jest przyjęcie optymistycznego stylu wyjaśniania. Ludzie stosujący optymistyczny styl wyjaśniania mają tendencję do tego, by przypisywać odnoszone sukcesy samym sobie, a przyczyn niepowodzeń upatrywać w otoczeniu. Te tkwiące w otoczeniu przeszkody widzą jako coś, co można przezwyciężyć. Natomiast ludzie stosujący pesymistyczny styl wyjaśniania mają tendencję do dostrzegania przyczyn swoich sukcesów w otoczeniu, a niepowodzeń - w sobie. Sądzą, że główną przeszkodą w efektywnym działaniu jest ich własna nieudolność i że przeszkody tej nie da się pokonać.

B.    Ciekawość, wyzwania i kontrola

1.    Niektórzy badacze twierdzą, że ciekawość człowieka budzą rzeczy, które są umiarkowanie nowe w stosunku do wcześniejszych doświadczeń i umiarkowanie trudne do opanowania.

2.    Człowiek aktywnie dąży do samookreślenia się, a także - jak twierdzi Edward Dęci - do poczucia kompetencji, związku z innymi ludźmi i pewnego stopnia autonomii. Gdy czujemy, że nasza swoboda w realizowaniu pożądanych torów działania jest krępowana, możemy doświadczyć reaktancji, która jest dążeniem do wystąpienia przeciwko temu, co widzimy jako sprawujące nad nami kontrolę. Wewnętrznie motywowane działania zaspokajają zarówno naszą potrzebę kompetencji, jak i samookreślenia.

C.    Poczucie własnej skuteczności

1.    Albert Bandura zaproponował teorię dotyczącą poczucia własnej skuteczności. Zgodnie z tą teorią zdolność człowieka do realizowania celów w dużej mierze zależy od jego wiary w to, że istotnie potrafi te cele osiągnąć.

2.    Z tego punktu widzenia główną przeszkodę na drodze do sukcesu stanowi przekonanie, ze jest się niezdolnym do wykonania danego zadania, osłabiające motywację do działania.

D.    Cele i piany

1.    Wyniki badań wskazują na to, że ważnymi czynnikami motywującymi człowieka mogą być cele i plany ich osiągania.

2.    Cele są człowiekowi pomocne na kilka sposobów: (a) pomagają koncentrować uwagę, (b) pomagają w mobilizacji zasobów, (c) skłaniają do wytrwałości, (d) zachęcają do szukania sposobów realizacji.

Podsumowanie

1.    Badania nad motywacją dotyczą kwestii związanych z kierunkiem zachowań, ich uruchamianiem, intensywnością i wytrwałością.

2.    Jedna z wczesnych teorii motywacji podkreślała znaczenie instynktów, czyli biologicznych wzorców narzucających określone sposoby zachowania. Teoria ta straciła popularność, ponieważ doprowadziła