238 239

a zwłaszcza odejście od dominującej pozycji w procesie edukacyjnym na rzecz pozycji partnerskiej. Zewnętrznym wskaźnikiem tego zjawiska jest świadomość, że także uczniowie, ich problemy, pytania, wypowiedzi itp. mogą być dla nauczyciela źródłem inspiracji poznawczych czy też interesujących dlań informacji. Tak więc nauczyciel nie kieruje, ale wspólnie z dziećmi próbuje poznawać otaczającą rzeczywistość czy też odkrywać nowe jej aspekty.

Także uczniowie muszą umieć prowadzić dialog, rozmowę z innymi uczniami oraz z nauczycielem. Muszą umieć zadawać pytania, słuchać odpowiedzi, stymulującej dalsze pytania i wypowiedzi itd. Metoda dialogu sprzyja zatem nie tylko rozwojowi zainteresowań i aktywności poznawczej, ale także rozwija tzw. kulturę prowadzenia rozmowy. Jest to ogromnie ważny i szczególnie doniosły rezultat edukacji dziecka w młodszym wieku szkolnym.

Istnieje wiele możliwości urzeczywistniania metody dialogu w edukacji wczesnoszkolnej. Jedną z nich są próby poznawania potrzeb edukacyjnych uczniów, a następnie, wspólne z nimi, ich zaspokajanie. Mogą także uczniowie, zbierając odpowiednie informacje i materiały, wspomagać nauczyciela w jego pracy pedagogicznej itp.

Innym sposobem aktualizacji metody dialogu, wspierającym aktywność edukacyjną jest wysłuchanie, bezpośrednie lub z nagrania magnetofonowego, rozmowy dwojga lub kilku uczniów na określony temat. Rozmowa ta może być źródłem inspiracji dla innych uczniów do wzięcia w niej udziału, zamieniając się w ogólną rozmowę merytoryczną na określony temat.

Stosowanie metody dialogu może także rozpocząć się przy wykorzystaniu następnej sytuacji: nauczyciel formułuje swoje spostrzeżenia w kontekście codziennych obserwacji bieżącego życia społecznego w środowisku szkolnym i lokalnym, formułuje przy tym swoje dylematy i problemy. Uczniowie z kolei, najczęściej z własnej inicjatywy (w tym u wielu ma to jeszcze miejsce), próbują pomóc nauczycielowi, w miarę swoich możliwości, w rozwiązywaniu jego dylematów czy dysonansu poznawczego.

Można także, wykorzystując wzory dorosłych, organizować, aktualizując metodę dialogu, zabawy „okrągłego stołu”. Tematem obrad czy negocjacji mogą być bieżące i kontrowersyjne problemy życia i nauki w klasie i szkole, a także szersze problemy społeczne. Tak więc metoda dialogu może wspierać aktywność i rozwój nie tylko w procesie poznawania świata, ale także działalność w lokalnej społeczności szkolnej i pozaszkolnej.

Metoda dialogu wspiera proces rozwoju umiejętności porozumiewania się z innymi ludźmi. Jest to ogromnie ważna umiejętność i w pewnym sensie już w klasach początkowych stanowi swoistą formę edukacji dzieci w zakresie demokracji.

3. PRZYKŁADY WYKORZYSTANIA METOD INFORMACYJNYCH

Źródłem informacji dla dziecka jest cała otaczająca je rzeczywistość, a to dzięki codziennemu, bezpośredniemu z nią kontaktowi. Doświadczenia dziecka w bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością stymulują i wspierają jego rozwój. Nauczyciel organizuje i wzbogaca doświadczenie dziecka. Umożliwia on dziecku nabywanie „podstawy informacyjnej” aktywności twórczej, aktywności pozwalającej na „wychodzenie poza dostarczone informacje”. Tę zaś funkcję spełniają metody zwane konwencjonalnie w tym opracowaniu informacyjnymi.    •»

W edukacji wczesnoszkolnej symptomatycznym sposobem informowania uczniów jest narracja. Nie znaczy to, że wyłącznie informujemy przy wykorzystywaniu narracji. Niemniej jest to sposób dominujący. Tak więc w podanych przykładach stosowania metod informacyjnych narracja będzie preferowana.

A oto przykłady stosowania metod informacyjnych przy wykorzystaniu narracji. Temat: Tworzenie muzycznej ilustracji do opowiadania nauczyciela przy wykorzystaniu instrumentów melodycznych (dzwonki, flet), niemelodycznych (o nieustalonej wysokości dźwięku), własnego głosu i ruchu. Na początku można rozwiązać krzyżówkę, np.: (podano znaczenie poszczególnych wyrazów) 1. Nosi je każdy władca. 2. Pałac inaczej. 3. Zdobi głowę króla. 4. W jednej z bajek nosił buty. Następnie przeprowadzono krótką rozmowę z dziećmi, np.:

—    Z czym kojarzą się wam poszczególne hasła krzyżówki?

—    W których spośród znanych wam bajek występują wymienione postacie?

W dalszej kolejności nauczyciel, dla przykładu, mówi:

„Przygotowałem krótką bajeczkę, której, mam nadzieję, jeszcze nie słyszeliście. Za chwilę opowiem ją wam. Natomiast was proszę, abyście

239