23

!?

2. RÓŻNORODNOŚĆ ŻYCIA NA ZIEMI

2.5. GRZYBY

Grzyby - organizmy w większości lądowe, jednokomórkowe albo plechowate (strzępki), niezdolne do fotosyntezy (saprofity albo biotrofy: pasożyty, symbionty). W ścianach ich komórek występu 5 chityna, a substancją zapasową jest głównie glikogen, tłuszcz oraz wolutyna.

• skoczkowce	Podział grzybów właściwych • sprzężniowce • workowce		• podstawczaki
(skoczki)	- pleśniak biały	- drożdże	- grzyby kapeluszo
- Synchytrium	- rozłożek czernie-	- buławinka czerwona	we (borowik,
endobioticum	i^qcy Mm,	- smardz	muchomor)
(wywołuje raka ziemniaczanego) - Rhizophidium pollinis-pinii	Kropidlak K - zarodniki 1 l konidialne |	fez - pędzlak -    trufla -    kropidlak -    dzieżka pomarańczowa	-    rdza źdźbłowa -    purchawka

Charakterystyka skoczkowców

•    najprostsze grzyby

•    najczęściej wodne

•    pasożytnicze lub saprofityczne

•    najczęściej jednokomórkowe (nie tworzą strzępek nitkowatych)

•    w cyklu rozwojowym gamety oraz pływki (zarodniki) mają wić

•    przykłady: Olpidium (choroby kapusty i wyki)

Charakterystyka workowców

• najliczniejsza grupa grzybów lądowych

i różne formy organizacji ciała: jednokomórkowe (np. drożdże), strzępki wielokomórkowe (ściany poprzeczne strzępek z centralnym otworem) - najwyżej uorga-nizowane tworzą owocniki (np. trufla, smardz jadalny)

i rozmnażanie bezpłciowe: za pomocą zarodników workowatych; jednokomórkowe: przez podział albo pączkowanie

•    rozmnażanie płciowe: gametangiogamia zachodząca zwykle w owocniku

•    saprofityczne: drożdże, pędzlak, kropi-dlak, smardz, trufla

•    pasożytnicze: np. buławinka czerwona (w kłosach żyta pojawiają się trujące grzybnie przetrwalne - sporysz), mącznia-ki (atakujące winorośl i agrest)

Rozmnażanie się grzybów

-Bezpłciowe

-podział komórki - u jednokomórkowych -pączkowanie - u jednokomórkowych

-fragmentacja - u wielokomórkowych -przez zarodniki (spory) l-sporangialne - mitospory (I - podstawkowe - mejospory (2 -workowe - mejospory(3) Lkonidialne - mitospory (41 Lprzez urwistki i wyrostki (dotyczy porostów) ■-Płciowe

-gametogamia (izo-, anizo-lub oogamia)

-gametangiogamia (łączenie się całych wielojądro-wych gametangiów, które mogą być zróżnicowane na lęgnie i plemnie) -somatogamia (łączenie się haploidalnych strzępek różnych osobników); jest skutkiem redukcji elementów rozrodczych (gamet i gc-metangiów)

Uwaga: W rozmnażaniu płciowyr-dość często plazmogamia i karz-gamia rozsunięte sq w czasie, a nawet w przestrzeni.

Charakterystyka sprzężniowców

•    najczęściej saprofityczne

•    strzępki wielojądrowe, komór-czakowe

•    gametangiogamia, w rozwoju występuje zygospora

kapelusz

trzon

Hymenofor i jego zewnętrzna wontwn radzajna z podstawkami

Cykl rozwojowy pleśniaka białego - przedstawiciela sprzężniowców

dikariotyczna grzybnia

\

Charakterystyka podstawczaków

•    grzyby lądowe o wielokomórkowych strzępkach (w ścianach poprzecznych występuje centralny otwór)

•    grzybnia wegetatywna na ogół jest dikariotycznc (faza haploidalna jest skrócona)

•    gametangia sq zredukowane, występuje więc soma-togamia

•    rozmnażanie bezpłciowe: zarodniki podstawkowe i konidialne

•    saprofityczne: większość grzybów kapeluszowych

•    pasożytnicze (nieliczne): np. rdza źdźbłowa (atakująca zboża), głownie (atakujące m.in. kukurydzę)

•    w klasyfikacji podstawczaków tworzących owocniki ważne znaczenie ma hymenofor (blaszkowaty lub rurkowaty)

Cykl życiowy workowca

mejoza kariogamia-^ 2n    ~

mitoza

0 zarodnik workowy

gametongio-

gamia

1.    Plazmogamia - przelanie się zawartości plemni do lęgni za pomocą włostka i utworzenie par jąder sprzężonych.

2.    Kariogamia - zlanie się jąder sprzężonych i powstanie jednego jądra diploidalnego (diploidal-ne jądro ulega mejozie i mitozie, dając haploidal-ne zarodniki po 8 w każdej workowatej zarodni).

-MA 2,

iqdro-

zygo-

tyczne

podstawka /    £

i z zarodnikami fj

ę>

b jednojądros strzępki

Cykl rozwojowy podstawczaka wytwarzającego owocniki kapeluszowe

•    Podstawka - zarodnia, na zewnątrz której wytwarzają się zarodniki w procesie mejozy.

•    Grzybnia dikariotyczna - strzępki zawierające pary jąder sprzężonych.

•    Warstwa rodzajna - hymenium, w nim dochodzi do kariogamii i tworzenia zarodników.

strzępka

dikariotyczna

somato-

gamio

O, ^dojrzaty owocnik

grzybnia