29

2. ROZNORODNOSC ŻYCIA NA ZIEMI

2.9. ROŚLINY NAGONASIENNE

Rośliny nasienne pochodzą od trymerofitów, z których wyodrębniły się pranagozalążkowe (m.in. c_r_ cheopterysy); w swoim cyklu rozwojowym wykształciły nasienie (organ przetrwalnikowy), uniezale:-,. ły proces zapłodnienia od wody, udoskonaliły budowę i czynności życiowe pokolenia dominującecc (sporofitu), są więc obecnie roślinami najlepiej przystosowanymi do życia na lądzie.

Klasyfikacja (podział) roślin nasiennych (zalążkowych)

• nagonasienne (nagozalążkowe) ® okrytonasienne (okryłozalążkowe)

Rośliny nagonasienne - wieloletnie o zdrewniałych łodygach (drewno zawiera głównie cewl< o dużym wtórnym przyroście na grubość (wynik działania kambium, czyli miazgi); najczęściej kształcają liście w postaci igieł (drobnolistne) lub podzielonego liścia złożonego (wielkolistne : ście zdolne są do przetrwania kilku okresów wegetacyjnych. Na krótkopędach rozwijają się jearc-płciowe kwiaty bez okwiału lub z okwiatem słabo rozwiniętym. Zapylane są przez wiatr (wyjątkowe przez owady). Do roślin nagonasiennych zalicza się obecnie około 800 gatunków.

Klasyfikacja roślin nagonasiennych

• nagozalążkowe drobnolistne (Pinophyta) • nagozalążkowe wielkolistne (Cycadophytai'

[—miłorzębowe ^-kordaitowe (f)

I—szpilkowe (iglaste)

paprocie nasienne (f)

— sagowce

— benetyty (f)

— gniotowe

'grupa zbiorcza

Ogólna charakterystyka wybranych klas nagonasiennych

Klasy

nagonasiennych

Charakterystyka

Miłorzębowe

Kordaitowe (f)

Iglaste (szpilkowe)

Paprocie nasienne (f)

Sagowce

Benetyty (t)

Gniotowe

- gniot

— welwiczja

Żyły w dawnych epokach. Pojawiły się w triasie i były to rośliny drzewiaste (duży przyrost na grubość), dwupienne, mające ruchliwe plemniki. Ich nc-siona nie miały właściwości przetrwalnikowych. Współcześnie reprezentowane przez jeden gatunek - miłorząb dwuklapowy rosnący dziko tylke w Chinach.

Żyły od dewonu do końca permu. Drzewiaste, osiągały do 30 m wysokość o liściach wydłużonych. Jednopłciowe kwiaty zebrane w kołkowate kwiatostany. Prawdopodobnie z nich wywodzą się szpilkowe.

Najliczniejsza grupa roślin nagonasiennych (ok. 600 gatunków). Występni-jako krzewy lub drzewa, często bardzo okazałe. Liście (w postaci igief łusek) i kwiaty (tworzące u większości szyszki lub szyszkojagody). Kwiah = są wiatropylne i rozdzielnopłciowe.

Rosły od dewonu do permu. Formy drzewiaste i pnącza. Cechy ich podoers do cech paprotników oraz nagonasiennych (liście jak u paproci, gamet opatrzone wiciami; brak typowych nasion).

Rośliny drzewiaste podobne nieco do palm o krótkim pniu. Obejmują ⁱ'--gatunków. Obecnie występują w klimacie gorącym. Wykształcają olbrzym kwiaty żeńskie (40 kg). Wytwarzają ruchome plemniki, a ich nasiona ⁿ"-przechodzą w stan spoczynku.

Występowały od triasu do kredy. Podobne do sagowców, wykształcały k-^v -ty obupłciowe z zaczątkowym okwiatem.

Nawiązują do okrytonasiennych następującymi cechami: naprzeciwległy układ liści, kwiaty obupłciowe, owadopylność, drewno zbudowa ne z naczyń, silnie zredukowane przedrośla, nieruchome gamety, podobnie jak miłorzębowe i sagowce są grupą reliktową.

Budowa igły (liścia) sosny

tkanka wzmacniająca kanały żywiczne

Igły sosny (i innych roślin iglastych) wykazują przystosowanie do ograniczonego parowania wody (transpiracji):

• mała powierzchnia,

• skórka pokryta grubą kutykulą i substancją woskową,

• aparaty szparkowe zagłębione w skórce,

• zwarta budowa miękiszu asymilacyjnego.

wieloramienny

, śródskórnia

drewno tyko _i

wiązka przewodząca

CIEKAWOSTKA

Welwiczja cudowna to ende-mit, występuje jedynie na pustyni Namib. Jej pień ma średnicę 1,2 m i wystaje tylko do 50 cm nad ziemię, reszta ukryta jest pod powierzchnią gruntu. Roślina ma tylko dwa liście, ale są one bardzo duże, taśmowate z równoległą ner-wacją i rosną przez całe życie (czyli przez ponad 100 lat), dorastając do 3 m długości.

Rozwój nasienia z zalążka u nagonasiennych

Po zapłodnieniu komórki jajowej z zygoty rozwija się zarodek, który zaopatrzony jest w substancje odżywcze przez bielmo pierwotne. Z kolei osłonka zalążka przekształca się w łupinę nasienną. W ten sposób zalążek przekształca się w nasienie.

młoda

szyszka