23 (829)

Weryfikacja praw ekonomii politycznej i teorii ekonomicznych

Weryfikacja praw i teorii stanowi trzecie i ostatnie postępowanie badawcze, trzeci i ostatni etap metody ekonomii politycznej. Etap ten polega na konfrontacji praw i teorii, sformułowanych na odpowiednio już niskim szczeblu abstrakcji, z rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego i stwierdzeniu zgodności albo braku zgodności między twierdzeniami nauki a rzeczywistością. W ten sposób ustala się prawdziwość albo fałszywość tych twierdzeń, tj. praw i teorii sformułowanych przez ekonomię polityczną. Należy przy tym zaznaczyć, że nie wszystkie prawa i teorie podlegające weryfikacji muszą być sformułowane na tym samym szczeblu abstrakcji. We wszystkich przypadkach weryfikacji stopniowa konkretyzacja musi być tak dalece posunięta, aby możliwa była konfrontacja z rzeczywistością. Kategorie ekonomiczne, prawa ekonomii politycznej i teorie ekonomiczne na rozmaitym szczeblu abstrakcji (czy konkretyzacji) mogą być jednak konfrontowane z rozmaitymi aspektami konkretnego procesu gospodarczego. Zależy to od empirycznego zasięgu powtarzania się danych aspektów. Aspekty, których zasięg powtarzania jest szerszy, tzn. takie, które powtarzają się w ramach szerszego zakresu warunków, umożliwiają konfrontację kategorii, praw i teorii sformułowanych na wyższym szczeblu abstrakcji. Jeżeli natomiast chodzi o aspekty, których zasięg powtarzania jest wąski, tj. które powtarzają się tylko w ramach wąskiego zakresu warunków, to mogą być z nimi konfrontowane tylko bardziej skonkretyzowane kategorie ekonomiczne oraz prawa i teorie ekonomii politycznej. Innymi słowy, wymagają szczegółowszych modeli teoretycznych. Zatem stopień konkretyzacji potrzebny dla dokonania weryfikacji jest rozmaity, zależnie od zasięgu powtarzalności rozmaitych aspektów konkretnego procesu gospodarczego.

Weryfikacja praw i teorii ekonomii politycznej wymaga przede wszystkim konfrontacji występujących w tych prawach i teoriach kategorii ekonomicznych z określonymi właściwościami konkretnego procesu gospodarczego, mianowicie z określonymi działaniami i stosunkami ekonomicznymi, następnie wymaga konfrontacji sformułowanych przez nau

kę praw z określonymi prawidłowościami występującymi w konkretnym procesie gospodarczym. Powstają w związku z tym dwa zagadnienia: zagadnienie praktycznej identyfikacji oraz zagadnienie wymaganego stopnia zgodności. Są to dwa zasadnicze zagadnienia procedury weryfikacji. Zagadnienia te powstają przy weryfikacji twierdzeń wszelkich nauk teoretycznych ³⁷, w ekonomii politycznej jednak powodują szczególne trudności, wynikające ze skomplikowanego charakteru przedmiotu badań.

³⁷ W sprawie problemu praktycznej identyfikacji w fizyce, który polega na określeniu eksperymentalnych lub obserwacyjnych odpowiedników kategorii fizyki teoretycznej, zob. bardzo jasne ujecie, jakie daje G. Y. Rainich, Mathematics of Re-lativity, Nowy Jork 1950, s. 169.

110