245 (35)

245

W sprawie badań składni utworów literackich

4.    Porównuje się budowę (wysokość i długość konstrukcji, rodzaje i liczbę związków. rodzaje i liczbę składników, szyk składników) wypowiedzeń pojedynczych i wypowiedzeń składowych (członów wypowiedzeń złożonych). Ujmuje się to również pod względem statystycznym.

Dotychczasowe badania utworów literackich pod względem składniowym wykazały. że skala rozbudowy wypowiedzeń pojedynczych (wysokość i długość konstrukcji)¹ i rozbudowy wypowiedzeń złożonych (liczba wypowiedzeń składowych) ~ nawet w jednym utworze - jest duża¹². Posłużmy się tu jednym przykładem. Do utworów, w których rozbudowa wypowiedzeń w pionie i poziomie jest duża, należy m.in. powieść Kawalca zatytułowana Ziemi przypisany (1962). Liczba składników w wypowiedzeniach pojedynczych dochodzi do 32, a w wypowiedzeniach składowych do 46. Najwyższa konstrukcja ma 11 stopni w profilu nawarstwienia pionowego. Stosunkowo wysoki jest procent wypowiedzeń złożonych wieloczłonowych. W sumie wypowiedzeń złożonych, składających się z 8-34 członów, jest w omawianej powieści 17,71% (34 wypowiedzenia składowe to liczba maksymalna dla tego utworu)¹³. Przykłady można by oczywiście mnożyć’⁴.

5.    W mniejszym zakresie bada się (wychodząc od zjawisk składniowych) stronę rytmiczną niektórych tekstów literackich. Planuje się rozszerzenie tego rodzaju badań.

6.    Należałoby w przyszłości uwzględnić (dla lepszej charakterystyki składniowej, a następnie stylistycznej oraz dla dokładniejszego opisu tworzywa językowego utworów literackich) w szerszym niż dotąd zakresie większe konstrukcje, jednostki ponad-wypowiedzeniowe (zespoły wypowiedzeń)¹⁵. Pełniejsze wyniki będzie mogło dać powiązanie omówionych w niniejszym szkicu badań z planowanymi przez nas badaniami nad spójnością tekstów.

1

   Por. np. informację Z. Klemensiewicza (Problematyka składniowej interpretacji stylu, op.cit.. s. 168), że liczba składników waha się „od dwu (orzeczenie i jakieś jego określenie) do kilkudziesięciu”. Por. też np. idem. Składnia pisarskiego języka Marii Dąbrowskiej, op.cits. 79.

¹²    Por. np. Z. K1 e m e n s i e w i c z, Składnia pisarskiego języka Marii Dąbrowskiej, op.cits. 79-80, 83,89.

¹³    Dane dotyczące powieści J. Kawalca pochodząz pracy magisterskiej X Michalak zatytułowanej Elementy stylistyczno-skladniowe powieści J. Kawalca „Ziemi przypisany" oraz opowiadań „Blizny" tegoż autora (maszynopis; s. 68,167,168).

¹⁴    Na marginesie dodam, że np. dużą rozpiętość w rozbudowie wypowiedzeń pojedynczych i złożonych w układzie pionowym i poziomym (ze znaczną różnicą zachodzącą między partią narracyjno-opisow ą i dialogową) spotykamy m.in. w zbiorze opowiadań Białoszewskiego Szumy, zlepy, ciągi (op.cit). Spełnia to oczywiście odpowiednią funkcję pod względem stylistycznym.

¹⁵    Por. np. Z. Klemensiewicz, O syntaktycznym stosunku nawiązania. „Slavia” XIX. Praha 1949, s. 200; idem, Problematyka składniowej interpretacji stylu, op.cit., s. 196,199; por. też npW.GÓr-*),0 stylistycznej interpretacji składni, op.cit., s. 499-500; idem, Struktura tekstu na tle struktury języka, op.cit., t. 74-75; H.Markiewicz, Główne problemy wiedzy o literaturze. Kraków 1966, s 113; M.R.Maycnowa, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk

^    A. F u r d a 1, Utwór literacki ze stanowiska językoznawczego. „Rozprawy Komisji

Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego" X, 1976, s. 20.