24 (526)

Jednak jego inne stają się :znym śro donnie jest tak

ć pod wzglę-e (ryc. 9.12).

Wpływ genetyczny w wieku dorosłym

Ogólne zdolności poznawcze

ę do zmian w których te ibie, żejczyn-zwoju. Zmia-, że geny są Umiana gene-różnią się od wpływają na awnić swoich

być badane za b adoptowani genetycznym na rok wyka-ilny z roku na ki genetyczne >twie (Fulker, x>ehlin, Horn letycznych na Analiza dopa-stosunku do mżdego bada-^oehłin, Horn źniąt i rodzeń

Czynniki genetycz-wpływ na zmiany, głość pod wzglę-<a g w toku dzie-pólne środowisko ynia się tylko do Zaadaptowane za: erny i Cardon,

i

Ryc. 9.14. Chociaż wpływy genetyczne na czynnik g w dzieciństwie są w dużej mierze takie same jak te, które oddziałują na czynnik g w wieku dorosłym, istnieją pewne dowody na rzecz zmian wpływów genetycznych.

stwa adopcyjnego, od niemowlęctwa do średniego dzieciństwa, wykazał zmiany wpływów genetycznych w dwóch ważnych momentach przełomowych w rozwoju (Fulker, Cherny i Cardon, 1993). Pierwszy to przejście od okresu nie-mowlęnegCLdo^wG-zesnego ^źrectństwap czyli wiek, gdy zdolności poznawcze zmieniają się szybko wraz z rozwojem mowy. Drugi to pxzejśęie_od-Wcznsii£go doJredniego dzieciństwa, w wieku siedmiu lat. Nie jest sprawą przypadkową to, że dzieci rozpoczynają formalne kształcenie w tym wieku - wszystkie teorie rozwoju poznawczego uznają ten wiek za ważne przejście.

Na ryc. 9.13 zamieszczono podsumowanie tych odkryć. Większość wpływu genetycznego na czynnik g dotyczy ciągłości. Czyli czynniki genetyczne, które wpływają na niemowlęctwo, wpływają także na wczesne i średnie dzieciństwo. Jednak pewne nowe wpływy genetyczne zaczynają ujawniać się przy przejściu z niemowlęctwa do wczesnego dzieciństwa. Te nowe wpływy genetyczne na czynnik g dotyczą całego wczesnego i średniego dzieciństwa. Podobnie, nowe wpływy genetyczne ujawniają się przy przejściu z wczesnego do średniego dzieciństwa. Nadal w zaskakująco dużym stopniu wpływ genetyczny na ogólne zdolności poznawcze w dzieciństwie pokrywa się z wpływem genetycznym nawet w wieku dorosłym, jak to pokazano na ryc. 9.14.

Jak to omówiono wcześniej, wpływy wspólnego środowiska również oddziałują na czynnik g w dzieciństwie. W odróżnieniu od wpływów genetycznych, które przyczyniają się zarówno do zmian, jak i do ciągłości, analizy podłużne sugerują, że wpływy wspólnego środowiska przyczyniają się wyłącznie do ciągłości. Czyli te same czynniki środowiskowe, wspólne dla krewnych, wpływają na czynnik g w niemowlęctwie oraz we wczesnym i średnim dzieciństwie (patrz: ryc. 9.13). Czynniki socjoekonomiczne, które pozostają względnie stałe, mogą być odpowiedzialne za tę ciągłość wspólnego środowiska.

Podsumowanie

Odziedziczalność ogólnych zdolności poznawczych wzrasta w toku życia. Wpływy wspólnego środowiska zmniejszają się w trakcie dzieciństwa, osiągając znikomy poziom po okresie dorastania. Podłużne analizy genetyczne ciągłości i zmian wskazują, że większość wpływu genetycznego na ogólne zdolności poznawcze przyczynia się do ciągłości. Jednak część wpływów genetycznych w pewnym stopniu zmienia się z wiekiem, zwłaszcza w trakcie przejścia z niemowlęctwa do wczesnego dzieciństwa.